Zapalenie zatok - przyczyny, objawy, leczenie

Budowa i funkcje zatok

Zatoki przynosowe stanowią przestrzenie wypełnione powietrzem i wysłane błoną śluzową, które łączą się z jamą nosa przez naturalne otwory, nazywane ujściami, zlokalizowane na bocznej ścianie nosa, pod małżowinami nosowymi. Zatoki przynosowe mają kilka funkcji. Odgrywają rolę w zapewnieniu ochrony cieplnej, a także mechanicznej oczodołów i tkanki mózgowej, zwłaszcza poprzez wzmocnienie wytrzymałości kości należących do twarzoczaszki. Dodatkowo mają też swój udział w emisji głosu oraz oczyszczają, ogrzewają i nawilżają powietrze, które wdychamy. Zatoki dzielimy na szczękowe, czołowe, klinowe oraz sitowe przednie i tylne.

Zapalenie zatok - przyczyny

Zapalenie zatok może być wywołane przez wirusy, bakterie i grzyby. Wirusowe zapalenie zatok jest zdecydowanie najczęstsze i zwykle cechuje je łagodny przebieg. Z reguły do stanu zapalnego w zatokach bezpośrednio doprowadza zapalenie w obrębie jamy nosa (proces przenosi się przez błonę śluzową), rzadziej możemy mieć do czynienia z etiologią krwiopochodną lub zębopochodną. Bakteriami, które najczęściej odpowiadają za zapalenie zatok są H.infloenzae, M. Catharalis i gronkowce, chociaż zdarzają się również zapalenia wywołane przez nietypowe bakterie. Stan zapalny może obejmować pojedynczą zatokę, ale częściej lokalizuje się w kilku lub wszystkich zatokach. Podstawowym mechanizmem, który prowadzi do zapalenia zatok jest po prostu upośledzenie usuwania wydzieliny z zatok.

Zapalenie zatok- objawy?

Potocznie często nadużywamy określenia „zapalenie zatok”. Zatem właściwie po czym poznać zapalenie zatok? Najczęściej dochodzi do niego w przebiegu zwykłego przeziębienia, czyli infekcji dróg oddechowych, grypy, ale też na tle alergii sezonowej. Charakterystycznymi objawami jest gęsty katar, który często przybiera barwę żółtą lub zieloną i spływa po tylnej ścianie gardła, uczucie zatkanego nosa i dolegliwości bólowe w rzucie zatok. Może pojawić się rozpieranie i mrowienie w okolicy policzków, czasami ból może mieć charakter pulsujący i lokalizować się na szczycie nosa, między oczami i na czole. Charakterystyczne jest nasilanie się dolegliwości bólowych przy pochylaniu głowy ku przodowi. Zapaleniu zatok często towarzyszy podwyższona temperatura ciała. Rozpoznanie zapalenia błony śluzowej zatok najczęściej stawiane jest na podstawie obrazu klinicznego, nie jest zalecane RTG zatok, w przypadku przedłużających się objawów może być wskazane wykonanie badania endoskopowego lub TK zatok.

Ważne jest również jak długo trwa stan zapalny zatok? Z reguły, jeśli infekcja nie jest powikłana, ostre zapalenie zatok trwa około 7-10 dni. Objawy mogą jednak przedłużać się do 4 tygodni, zwłaszcza jeśli mamy do czynienia z zapaleniem bakteryjnym. Jeśli stan zapalny utrzymuje się 4-12 tygodni mówimy o zapaleniu podostrym, jeśli przekracza 12 tygodni zapalenie zatok określamy jako przewlekłe. W związku z długością trwania dolegliwości nasuwa się pytanie, czy zapalenie zatok przejdzie samo? W łagodnych postaciach choroby wystarczające mogą być domowe sposoby na zatoki, natomiast jeśli dolegliwości nie ustępują lub nasilają się konieczna bywa konsultacja lekarza internisty lub laryngologa i włączenie leczenia farmakologicznego.

Zapalenie zatok- leczenie

Istotą leczenia zapalenia zatok jest zwalczenie stanu zapalnego, zmniejszenie obrzęku błony śluzowej i przywrócenie drożność ujść zatok, co ułatwi drenaż zalegającej w nich wydzieliny. Domowym sposobem leczenia zatok jest płukanie (irygacja) jam nosa, wykonywana specjalnymi zestawami, które są dostępne w aptekach. Do płukania może być używana sól fizjologiczna. Dzięki takim zabiegom nos i zatoki oczyszczane są z zalegającej wydzieliny. Dodatkowo dostępne są również preparaty ziołowe, które mają na celu obkurczanie błony śluzowej i ułatwianie drenażu zalegającego śluzu. Leczenie przez krótki okres czasu (maksymalnie 5 dni) można wspomagać również aerozolami do nosa z zawartością xylomethazoiny, które również obkurczają śluzówkę i poprawiają komfort oddychania. W przypadku towarzyszącej temperatury powyżej 38 st wskazane jest zastosowanie leków przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych.

Kiedy warto zgłosić się do lekarza? Jeśli objawy nie ustępują lub nasilają się mimo stosowania domowych środków wskazana jest konsultacja z internistą lub laryngologiem. Jeżeli lekarz podejrzewać będzie etiologię bakteryjną wówczas leczeniem będzie antybiotykoterapia. Często również stosowane są sterydy donosowe, które działają przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. W przypadku przewlekłego zapalenia zatok może być konieczne leczenie operacyjne.

Do czego prowadzi nieleczone zapalenie zatok? W związku z bliskością struktur oczodołu i mózgowia nasilony proces zapalny w zatokach może być przyczyną wielu groźnych powikłań, np. zapalenia tkanek oczodołu, czy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, dlatego dolegliwości związanych z zatokami nie można lekceważyć, mimo tego, że w zdecydowanej większości przebieg choroby jest łagodny.

Czy zapaleniu zatok można zapobiegać? Nie ma typowych sposobów, które mogą zabezpieczyć nas przed kolejnym epizodem zapalnym, jednakże jako profilaktykę należy stosować zbilansowaną dietę i dbać o odpowiednią aktywność fizyczną. Ponadto, nie zapominajmy o odpoczynku, relaksie i wystarczającej ilości snu. Wszystkie te działania składają się na prawidłowe funkcjonowanie organizmu.