Wirus RSV – jak ochronić noworodki i niemowlęta?

Twoje dziecko kaszle, kicha, ma trudności z oddychaniem? Przyczyną może być zakażenie wirusem RSV. Sprawdź, jak szerzy się ten patogen. Dowiedz się, na czym polega leczenie zakażenia i poznaj skuteczne sposoby profilaktyki RSV.

Czym jest wirus RSV?

Syncytialny wirus oddechowy – wirus RSV – uważany jest za jedną z częstszych przyczyn zakażeń w obrębie dolnych dróg oddechowych, czyli zapalenia oskrzelików i odoskrzelowego zapalenia płuc. Wyniki wielu badań pokazują, że wirus RSV to częsty sprawca infekcji dróg oddechowych u dzieci. Szacuje się, że ponad połowa maluchów w wieku niemowlęcym ulegnie zakażeniu tym wirusem, a blisko 90% dzieci w wieku do 2 lat zachoruje przynajmniej raz. Nie zawsze jednak dochodzi do rozwoju objawowego zakażenia.

Wirus RSV odpowiada za około 25% hospitalizacji maluchów z zapaleniem płuc i 75% z zapaleniem oskrzelików. Grupą szczególnie narażoną na zakażenia są też osoby starsze i z zaburzeniami odporności.

Zobacz również: Infekcja górnych dróg oddechowych – wszystko, co musisz wiedzieć.

Jak szerzy się wirus RSV?

Wirus RSV jest bardzo zaraźliwy. Szerzy się drogą kropelkową. Można się nim zarazić podczas bezpośredniego kontaktu z osobą zarażoną, kiedy ta mówi, śpiewa, kicha, kaszle itp., oraz w sposób pośredni, ponieważ drobinki syncytialnego wirusa oddechowego osiadają na powierzchni przedmiotów i przenoszone są do organizmu w czasie ich użytkowania.

Objawy zakażenia rozwijają się w ciągu paru dni (zazwyczaj trwa to od 4 do 6 dni). Okres wydalania wirusa RSV wynosi ok. 14 dni. U małych dzieci i osób z obniżoną odpornością czas ten może się wydłużyć nawet do 4 tygodni. Dlatego też, aby uniknąć szerzenia się zakażenia, osoby chore powinny na ten czas ograniczyć do minimum kontakty z innymi ludźmi.

Objawy wirusa RSV

U młodzieży i osób dorosłych zakażenie wirusem RSV przebiega z reguły łagodnie – podobnie jak zwykłe przeziębienie. Towarzyszą mu: nieżyt nosa, kaszel, podwyższona temperatura ciała, stan zapalny gardła. Istnieje ryzyko zapalenia płuc u osób z obniżoną odpornością.

A jakie są objawy RSV u dzieci? W przypadku najmłodszych zakażenie rozpoczyna się od kataru, wycieku wodnistej wydzieliny z nosa, kaszlu, umiarkowanej gorączki. Dziecko staje się markotne, niechętne do jedzenia i zabawy. Dolegliwości utrzymują się nawet przez 2 tygodnie. Jednak w części przypadków dochodzi do ciężkiego zapalenia płuc, któremu towarzyszą kłopoty z oddychaniem. Wiąże się to z ryzykiem zgonu – śmiertelność wynosi 37%. Ciężki przebieg zakażenia wirusem RSV dotyczy zwłaszcza wcześniaków, dzieci z chorobami współistniejącymi (m.in. z wadami serca, dysplazją oskrzelowo-płucną, mukowiscydozą), leczonych immunosupresyjnie.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Objawów RSV nie wolno bagatelizować. Pacjent powinien zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub internisty, a w przypadku dzieci wskazana jest konsultacja u pediatry. Jeśli choroba RSV przybierze ciężki przebieg, konieczna okazać się może wizyta u pulmonologa, a nawet hospitalizacja.

Rozpoznanie wirusa RSV u dzieci i dorosłych rozpoczyna się od szczegółowo przeprowadzonego wywiadu medycznego. Następnie lekarz przechodzi do badania przedmiotowego – skupia się w nim zwłaszcza na osłuchaniu klatki piersiowej. Aby mieć pewność co do podłoża objawów, wskazane jest wykonanie wymazu w kierunku RSV. W razie potrzeby lekarz zleci dodatkowe badania. Pozwoli to na ostateczne rozpoznanie i opracowanie dokładnego postępowania leczniczego.

Zobacz również: Badanie na obecność przeciwciał Mycoplasma pneumoniae.

Jak zapobiegać wirusowi RSV?

Bardzo ważne w profilaktyce zakażeń wirusem RSV są:

• dokładne mycie rąk przed i po kontakcie z chorym;
• unikanie ekspozycji na dym tytoniowy;
• izolacja  osób zakażonych wirusem RSV;
• unikanie zatłoczonych miejsc;
• zakładanie maseczek podczas kontaktu z chorym;
• wietrzenie pomieszczeń;
• dezynfekcja powierzchni użytkowych;
• zakrywanie twarzy podczas kaszlu i kichania;
• w przypadku małych dzieci karmienie piersią.

Szczepionka RSV – skuteczna metoda profilaktyki

Jeszcze do niedawna nie istniała szczepionka na RSV. W 2023 roku na rynku farmaceutycznym pojawił się preparat do biernego uodparniania niemowląt od urodzenia do 6. miesiąca życia i ma być podawany matkom w czasie ciąży. Szczepionka ta jest wskazana także dla seniorów. Po jej podaniu układ odpornościowy wytwarza specyficzne przeciwciała i limfocyty T (komórki układu odpornościowego), które pomagają zapobiegać zakażeniu wirusem RSV. W przypadku kobiet w ciąży przeciwciała neutralizujące przenikają przez łożysko, zapewniając niemowlętom ochronę do 6 miesięcy po urodzeniu.

Immunoprofilaktyka zakażeń RSV u dzieci

Od kilkunastu lat realizowany jest Ogólnopolski Program Zapobiegania RSV. Od marca 2023 roku z bezpłatnej immunoprofilaktyki mogą skorzystać dzieci, które:

• nie ukończyły 1. roku życia i urodziły się przed 28. tygodniem ciąży;
• nie ukończyły 2 lat i mają dysplazję oskrzelowo-płucną;
• nie ukończyły 2 lat i mają hemodynamicznie istotną wadę serca z:
  • jawną niewydolnością serca, utrzymującą się pomimo leczenia farmakologicznego;
  • umiarkowanym lub ciężkim wtórnym nadciśnieniem płucnym;
  • siniczymi wadami serca z przezskórnym utlenowaniem krwi tętniczej utrzymującym się <90%;
• nie ukończyły 6. miesiąca życia i urodziły się w 29–32. tygodniu ciąży lub ≤ 35. tygodnia ciąży i mają masę urodzeniową ≤ 1500 g.

Profilaktyka polega na podaniu 3–5 dawek leku w miesięcznych odstępach w sezonie zwiększonej zachorowalności (od września do kwietnia).

Leczenie zakażenia RSV

W większości przypadków infekcja wirusem RSV ogranicza się do nawadniania organizmu, odpoczynku i kontroli temperatury. Zaleca się oczyszczanie nosa ze śluzowej wydzieliny, inhalacje z 3% roztworu NaCl i przebywanie w chłodnym pomieszczeniu (temperatura 18–20°C), co poprawia oddychanie. Podane mogą być leki rozkurczające oskrzela. Chore na RSV dziecko powinno być obserwowane na wypadek pojawienia się zaburzeń oddychania  oraz trudności w karmieniu, ponieważ wymaga to kontroli lekarskiej. W ciężkich przypadkach konieczna może być hospitalizacja i tlenoterapia pod kontrolą gazometrii lub oddychanie wspomagane.