Seksualność kobiet - co warto o niej wiedzieć?

Czym jest zdrowie seksualne?

Chociaż seksualność może obejmować wszystkie wymienione wyżej wymiary, nie zawsze wszystkie z nich są doświadczane i wyrażane. Na seksualność wpływa interakcja czynników biologicznych, psychologicznych, społecznych, ekonomicznych, politycznych, kulturowych, etycznych, prawnych, historycznych, religijnych i duchowych. Artykuł jest przeglądem istotnych aspektów kobiecej seksualności wartych zapamiętania.

Omawiając seksualność kobiet należy przybliżyć definicję zdrowia seksualnego. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje je jako połączenie fizycznych, emocjonalnych, duchowych, umysłowych i społecznych aspektów jednostki w kontekście pozytywnych wzmocnień zachowań rozwijających osobowość, porozumienie i miłość.

Zdrowe życie seksualnie nie jest zatem jedynie brakiem choroby, dysfunkcji lub słabości. A sam akt seksualny wyraża uniwersalne potrzeby człowieka, których komponenty są pożądane we wszystkich relacjach interpersonalnych, jak atrakcyjność, przywiązanie, zaufanie, akceptacja, zaangażowanie, zadowolenie i bezpieczeństwo.

Jaka powinna być seksualność? Jakie są funkcje seksualne?

Stwierdzono, że seksualność powinna być wolna od przymusu, dyskryminacji i przemocy, oraz że wszyscy ludzie mają prawo:

• dostępu do cielesności i usług w zakresie zdrowia reprodukcyjnego;
• szukania, otrzymywania i przekazywania informacji związanych z seksualnością;
• dostępu do edukacji seksualnej;
• posiadania i utrzymywania zdrowia seksualnego o najwyższym możliwym standardzie;
• bycia szanowanym i zachowania godności w stosunku do ich ciała;
• zdecydowania się na bycie aktywnym seksualnie lub nie;
• dążenia do satysfakcjonującego,  bezpiecznego i przyjemnego pożycia seksualnego.

Seksualność przyczynia się do rozwoju osobowości człowieka, jego funkcjonowania w społeczeństwie, zdobywania wiedzy i doświadczeń na temat bliskości, miłości, zaspokajania potrzeb. Udana więź partnerska i seksualna opóźnia procesy starzenia i sprzyja zdrowiu.

Funkcje seksualne

Wśród funkcji seksualnych można wymienić:

• prokreacyjną – droga ku posiadaniu potomstwa,
• więziotwórczą – środek budowania bliskości i więzi z drugą osobą,
• rekreacyjną – środek uzyskiwania zmysłowej przyjemności i cielesnej satysfakcji.

Co determinuje kobiecą aktywność seksualną?

Kobiecą seksualność determinuje:

• wiek;
• partnerstwo;
• external thinking style;
• nadużycia seksualne w dzieciństwie;
• różnica wzorca społecznego.

Do czynników jakości życia seksualnego kobiet należą wyższy poziom wykształcenia (obniża ryzyko zaburzeń seksualnych), status socjoekonomiczny (kobiety odczuwają wyższy poziom libido, częstszy orgazm, rzadsze zaburzenia), dużą rolę odgrywa obecność-nieobecność partnera, antykoncepcja hormonalna (oddzielenie seksu od prokreacji).

Cykl naturalny kobiety kształtuje się następująco: największa częstość współżycia w okresie okołoowulacyjnym; największe pobudzenie seksualne tuż po miesiączce i w okresie owulacji; najsilniejsze odczuwanie orgazmu i najczęstsze fantazje w środku cyklu, w okresie dni płodnych.

Każdy z tych etapów życia (niemowlęctwo, dzieciństwo, pokwitanie, okres rozrodczy, ciąża, połóg, okres pomenopauzalny) niesie za sobą inne doświadczenia, na przykład przyglądając się okresowi ciąży, możemy zauważyć podwyższony poziom seksualności, gdzie aktywność hamowana bywa przez obawę o wpływ na dziecko, a najwyższa aktywność seksualna przypada w drugim trymestrze ciąży. Z kolei doświadczanie połogu obniża zainteresowanie i radość z seksu w okresie laktacji, gdzie występuje niższy poziom testosteronu.

Orgazm

U kobiet orgazm jest bardziej zróżnicowany niż u mężczyzn. Wymieniamy orgazm łechtaczkowy, który powstaje w wyniku pobudzenia łechtaczki, orgazm pochwowy powstający poprzez drażnienie górnej ściany pochwy lub tylnego sklepienia pochwy oraz orgazm mieszany – łechtaczkowo-pochwowy. Warto wiedzieć, że bez względu na rodzaj stymulacji, orgazm jako taki jest jeden.

Chociaż generalnie kobiety są aktywne seksualnie w okresie dojrzewania, szczytową częstotliwość orgazmów osiągają po 30. roku życia, a sprawność seksualna utrzymuje się na stałym poziomie aż do 55. roku życia.

Co wpływa na zdrowie seksualne kobiet?

Na funkcjonowanie seksualne wpływa wiele czynników, w tym również zdrowie kobiet w miarę postępowania procesu starzenia. Najbardziej powszechnie spotykanymi czynnikami są zmiany hormonalne i fizjologiczne związane ze zdrowiem fizycznym lub psychicznym, niekorzystne skutki przyjmowania leków oraz zdolność do angażowania się w aktywność seksualną. Dalszą rolę odgrywają poczucie atrakcyjności seksualnej i poziom satysfakcji związane przede wszystkim z poziomem samooceny oraz poczuciem własnej wartości.

Wpływ przewlekłego złego stanu zdrowia na seksualne zdrowie kobiet pogarszają stosowane preparaty medyczne w leczeniu schorzeń. W tym miejscu warto podkreślić rolę leków powszechnie stosowanych, takich jak leki przeciwdepresyjne, leki przeciwpadaczkowe, które mają mechanizmy działania wpływające na układy neuroprzekaźnikowe, co może w konsekwencji negatywnie działać na pożądanie i pobudzenie seksualne. Może to sprawić, że kobiety nie mogą w pełni cieszyć się seksem i doznaniami z nim związanymi. Inne klasy leków, mogące mieć zły wpływ na zdrowie seksualne kobiet, obejmują leki przeciwnadciśnieniowe, leki moczopędne i steroidy. Również nadużywanie alkoholu i używanie narkotyków mogą mieć negatywny wpływ na funkcje seksualne. Choroby przewlekłe często wiążą się też z przewlekłym bólem, który stanowi przeszkodę w osiągnięciu satysfakcjonującego życia seksualnego. Zaburzenia depresyjne mogą stanowić zarówno przyczynę, jak i skutek zaburzeń w sferze seksualnej.

Pożądanie, podniecenie i orgazm to trzy główne etapy cyklu reakcji seksualnych. Każdy etap wiąże się z unikalnymi zmianami fizjologicznymi. Kobiety często cierpią na różne zaburzenia związane z cyklem reakcji seksualnych. Częstość występowania wynosi na ogół aż 35–40%. Istnieje wiele czynników etiologicznych, takich jak wiek, relacja z partnerem, zaburzenia psychiczne i fizjologiczne, farmakologia, aktualna sytuacja, otwarcie na inną osobę, oczekiwania wobec kontaktu seksualnego, rozmowy o seksie, nieporozumienia i brak informacji, niesprzyjające okoliczności, obawy przed ciążą, choroby, niskie poczucie własnej wartości, negatywny nastrój, problemy w związku, negatywne postawy, przekonania i wartości, potrzeba samokontroli, traumatyczne przeżycia, potrzeba utrzymania kontaktu. Ponadto wpływ mają skutki starzenia, zaburzenia neurologiczne; endokrynologiczne; naczyniowe, cukrzyca, choroby ginekologiczne, zakażenia układu moczowo-płciowego, leczenie farmakologiczne i wiele innych.

Zobacz także: Psycholog

Dysfunkcje seksualne

Dysfunkcje seksualne obejmują zaburzenia pożądania, podniecenia, orgazmu i zaburzenia związane z bólem seksualnym.

Zaburzenia pożądania seksualnego

Obejmują brak lub utratę pożądania seksualnego, niechęć seksualną i brak przyjemności seksualnej. Szacuje się, że około 20% populacji kobiet ma obniżony popęd seksualny.

Zaburzenie pobudzenia

Brak reakcji narządów płciowych u kobiet. Około 35% kobiet zgłasza trudności w utrzymaniu odpowiedniego podniecenia seksualnego. Do czynników etiologicznych zalicza się czynniki naczyniowe, neurogenne i endokrynologiczne, choroby ogólnoustrojowe, farmakologię oraz czynniki psychospołeczne.

Zaburzenie orgazmu

Utrzymujące się i nawracające trudności w osiągnięciu orgazmu. Częstość występowania tego zaburzenia mieści się w przedziale 5–10%. Kobiety, które cierpią wyłącznie z powodu dysfunkcji orgazmu, mogą odczuwać pożądanie i podniecenie, ale mają duże trudności z osiągnięciem orgazmu. Jednakże niepokój związany z niemożnością osiągnięcia orgazmu może prowadzić do zmniejszenia pożądania i podniecenia. Wśród czynników etiologicznych zaburzeń orgazmu do czynników organicznych zaliczają się schorzenia neurologiczne, urazy kręgosłupa, niedobory żywieniowe, przyczyny naczyniowe, zaburzenia endokrynologiczne oraz leki przeciwdepresyjne i benzodiazepiny.

Zobacz także: Seksuolog

Zaburzenia związane z bólem seksualnym: dyspareunia i pochwica

Dyspareunię definiuje się jako nawracający lub utrzymujący się ból narządów płciowych przed, w trakcie lub po aktywności seksualnej. W literaturze częstość występowania dyspareunii waha się od 4% do 55%. Dyspareunię można przypisać brakowi uświadamiania lub błędnemu uczeniu się, co może przyczynić się do tego, że kobieta wchodzi w stosunki seksualne z zestawem negatywnych oczekiwań. Kolejnymi czynnikami psychologicznymi są czynniki rozwojowe (postawy wobec seksualności), traumatyczne (wcześniejsze awersyjne doświadczenia współżycia) i relacyjne (konflikty interpersonalne z partnerem).

Pochwica jest to nawracający lub utrzymujący się mimowolny skurcz lub zwężenie mięśni otaczających ujście pochwy i zewnętrzną część pochwy. Zespół psychofizjologiczny może dotyczyć kobiet w każdym wieku, najczęściej dotyka kobiety z wyższym wykształceniem oraz osoby o wyższym statusie społeczno-ekonomicznym. Pochwica może mieć przyczyny organiczne lub nieorganiczne. Diagnozę stawia się na podstawie dokładnego wywiadu i niespiesznego, metodycznego badania.

Jeśli chodzi o seksualność kobiet wiele kultur i religii, zwłaszcza w krajach rozwijających się, nakłada ograniczenia społeczne. To utrzymujące się od wieków ograniczenie wywołało wśród kobiet silny negatywny stosunek do seksu. Zatem nawet dzisiaj pierwszym krokiem ku uzdrowieniu jest stworzenie wśród nich, a także w całym społeczeństwie, faktycznej świadomości tego, czym jest seksualność kobiet. To prawdopodobnie rozwiązałoby większość problemów związanych z kobiecą seksualnością. Pomoc psychologiczno-seksuologiczna miałaby opierać się między innymi na rozważeniu podejścia do seksualności, właściwej opieki medycznej, psychoedukacji oraz rozmowie o problemach relacyjnych. Sukces leczenia zależy od trafnej diagnozy, która z kolei zależy od szczegółowego wywiadu seksualnego i odpowiednich badań. Badania biochemiczne i inne również stanowią istotną część oceny sytuacji. Relacja specjalista-pacjent i wywiad z pacjentem są jednak kluczowymi aspektami rozpoznania. Istnieje wiele skutecznych psychologicznych i farmakologicznych podejść terapeutycznych w leczeniu zaburzeń seksualnych u kobiet.

Autor: Joanna Jackowska, psychoseksuolog, psycholog