Samobójstwa i myśli samobójcze – jak je rozpoznać i pomóc?

Akt samobójczy jest najczęściej decyzją przemyślaną, rzadziej impulsywną. W umyśle samobójcy jest wyzwoleniem z problemów, zakończeniem bólu, pustki czy też innych, ekstremalnych emocji długotrwale wyniszczających jego życie. Dla bliskich to trauma trudna do przepracowania.

Warto jednak na początku zaznaczyć, że potencjalnym samobójcom można pomóc. Bez względu na to jakie jest podłoże tendencji suicydalnych, niezbędna jest pomoc specjalisty.

Przyczyny samobójstw

Depresja jest najczęstszą przyczyną samobójstw. Jednak nie tylko osoby z zaburzeniami czy chorobami psychicznymi popełniają samobójstwa. Problemy finansowe, przewlekłe choroby somatyczne, rozpad związku, utrata pracy, problemy z identyfikacją seksualną to również częste przyczyny targnięcia się na własne życie.

Niebezpiecznym czynnikiem może być także stosowanie środków psychoaktywnych, które wpływają na świadomość, często powodując halucynacje bądź lęk prowadzący do aktu samobójczego. To dzieje się poza kontrolą umysłu, jednak dla osoby pod wpływem narkotyku, zagrożenie od którego np. ucieka w śmierć jest realne i przytłaczające.

Najbardziej szokujące i wstrząsające w odbiorze społecznym są samobójstwa nastolatków. Przyczyny są różne, w dużej mierze wpływ na ten ostateczny krok ma alienacja i konflikty w środowisku rodzinnym i szkolnym. Dorośli, rodzice często nie zdają sobie sprawy jak silny wpływ na życie młodych, wrażliwych ludzi ma środowiskowy hejt, piętnowanie inności, wyśmiewanie, szydzenie czy cyberstalking. Według danych statystycznych Polska jest na drugim miejscu w Europie pod względem samobójstw nieletnich.

Co mówi i jak zachowuje się potencjalny samobójca – syndrom presuicydalny

Osoba planująca samobójstwo jest rozdarta pomiędzy chęcią pozostania przy życiu a potrzebą ostatecznej ucieczki od cierpienia, które z różnym nasileniem odczuwa przez cały czas. Dni potencjalnego samobójcy, tak jak jego myśli, nie są tylko czarne. Dlatego z zewnątrz tak trudno czasami rozpoznać nastrój i plany cierpiącego człowieka.

Osoba, która chce odebrać sobie życie uznaje, że sytuacja w której się znajduje jest bez wyjścia. Samotność, rozpacz, alienacja, wycofanie się z życia powodują zniekształcenie widzenia świata, hamowanie emocji i ostatecznie skierowanie tłumionych impulsów w postaci agresji wobec siebie.

Osoby myślące o samobójstwie:

• mają obniżony nastrój;
• nie widzą celu i sensu działań;
• tracą zainteresowanie codziennością, życiem towarzyskim, oddalają się od przyjaciół;
• nie mają nadziei, są bezsilne wobec problemów;
• są rozdrażnione, nieobecne lub apatyczne;
• mają niskie poczucie własnej wartości, dręczy je poczucie winy;
• cierpią na bezsenność;
• czują się niezrozumiane, opuszczone;
• szukają skutecznych sposobów odebrania sobie życia;
• przeprowadzają tzw. „rozmowy pożegnalne” z rodziną lub znajomymi;
• porządkują niezałatwione sprawy. 

Warto wiedzieć

Po nieudanej próbie samobójczej, wiele osób nadal myśli o zakończeniu swojego życia. Poprawa nastroju po odratowaniu i leczeniu może być złudna, uśpienie czujności wobec bliskich jest ryzykowne. Tendencje samobójcze nie są domeną osób ciepiących na choroby i zaburzenia psychiczne. Można pokonać kryzys suicydalny, jednak pomoc osobie zagrożonej powinna być kompleksowa i długotrwała. Nie każdy kto próbował się pozbawić życia zrobi to ponownie. 

Ważne!

Jeśli wiesz lub przypuszczasz, że ktoś w Twoim kręgu przeżywa trudne chwile, ma poważne problemy, jest chory, samotny, przechodzi kryzys – nie odwracaj głowy.
Jeśli ktoś z Twoich bliskich czy znajomych mówi wprost, miedzy wierszami lub pisze w mediach społecznościowych o samobójstwie zachowaj czujność, nie unikaj tej osoby.
Z drugiej strony, nie bierz na siebie odpowiedzialności za całościową pomoc, po prostu porozmawiaj o życiu, o problemach, zachęć do kontaktu ze specjalistą. W ten sposób możesz uratować komuś życie.

Pomoc medyczna i terapeutyczna

Leczenie osób zagrożonych samobójstwem, w depresji lub cierpiących na innego rodzaju choroby czy zaburzenia psychiczne jest potrzebne. Psychoterapia i farmakoterapia powinny iść w parze. Leki są podstawą poprawy funkcjonowania organizmu, ale profesjonalna pomoc terapeuty również daje pozytywne rezultaty. W zależności od natężenia zaburzeń czy problemów osoby mającej myśli samobójcze lub po próbie samobójczej opieka medyczno – terapeutyczna trwa kilka miesięcy lub dłużej. Przedwczesna rezygnacja z leczenia jest błędem, o czym powinni pamiętać bliscy osoby leczonej.

Pomoc profesjonalna oparta jest na trafnej diagnozie stanu psychicznego człowieka. Lekarz i/lub terapeuta pracujący z potencjalnym samobójcą lub osobą po próbie samobójczej powinien dotrzeć do rdzenia problemu pacjenta, który często jest głęboko ukryty. Ludzie, którzy chcą odejść, nie istnieć, są pozostawieni sami sobie, opuszczeni emocjonalnie przez najbliższych, samotni w tłumie. Skrywają myśli, tajemnice, fakty, które wydają im się zbyt mroczne i przytłaczające. Nie chcą obarczać innych swoim ciemnym, ciężkim światem wewnętrznym.

Często rozmowy z osobami, które chciały popełnić samobójstwo są jak „spowiedź życia” – trudne, ale niesamowicie wyzwalające. Pacjent, który poczuje, że może dzielić się wszystkim ze swoim terapeutą, szybciej dochodzi do równowagi. W procesie leczenia bardzo istotne jest zwrócenie uwagi osoby cierpiącej na świat zewnętrzny, skupienie uwagi na sprawach błahych, ale istotnych w codziennym funkcjonowaniu.

Każda historia życia jest inna, indywidualna, niepowtarzalna. Uszanowanie historii chorego jest podstawą porozumienia i skutecznej pomocy. Krok po kroku, dzięki terapii, można zmienić myślenie i odczuwanie, odzyskać nadzieję. Można znaleźć cele i tworzyć przyjazne związki z innymi ludźmi. Potrzebne jest do tego przekonanie o wartości życia, nawet jeśli zostało ono w pewnym momencie zanegowane.

Autor: Monika Cobel