OCD – Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

ZABURZENIA OBSESYJNO - KOMPULSYJNE

Pomimo bezproblemowego dostępu do informacji zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne zdążyło obrosnąć w mity. Ze względu na mnogość, lecz także nieścisłość informacji, wielu osobom wydaje się, że zaburzenie to charakteryzuje się widocznymi symptomami i ekscentrycznym zachowaniem dotkniętych OCD. Wydaje się, że chorych udałoby się od razu odróżnić w tłumie.

Jednak prawda jest taka, że wiele osób doświadczających OCD żyje w społeczeństwie dokładając wszelkiego trudu, żeby wtopić się w tło, więc często ich cierpienie nie jest dostrzegane na pierwszy rzut oka. Osoby dotknięte zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym doznają wielu problemów na płaszczyźnie kontaktów międzyludzkich, destabilizuje to także ich samoocenę. Problemem jest także to, że chorzy często nie mają pełnego wglądu w objawy. 

Dane mówią same za siebie - od momentu pojawienia się pierwszych symptomów do wdrożenia leczenia mija średnio aż 10 lat. Ze względu na cierpienie spowodowane objawami i tym jak utrudniają one prawidłowe funkcjonowanie, występowanie OCD przyczynia się do pojawiania się zaburzeń współistniejących, takich jak zaburzenia depresyjne, lękowe, czy też osobowości.

Według badań, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych doświadcza blisko 2-3% populacji . Według obecnie obowiązujących międzynarodowych kryteriów diagnostycznych w grupie „Zaburzenia Obsesyjno-Kompulsyjne i Pokrewne” możemy znaleźć:

• OCD, czyli zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne;
• dysmorfofobia – czyli zniekształcenie obrazu swojego ciała;
• trichotillomania – impulsywne wyrywanie włosów;
• dermatillomania – impulsywne skubanie skóry.

OCD – CZYLI CO?

Aby dobrze zrozumieć czym jest OCD warto jest dokonać dokładnego wyjaśnienia jego części składowych.

Obsesje – można rozróżnić kilka odsłon:

• obsesyjne myśli – mogą to być nawracające słowa, frazy lub nawet rymy, których treść jest najczęściej niepokojąca dla osoby, u której się pojawiają;
• obsesyjne wyobrażenia – charakteryzują się pojawianiem się wstrząsających, niepokojących, kompromitujących i często wręcz bulwersujących dla osoby ich doświadczającej scen;
• obsesyjne ruminacje – wyróżniają się występowaniem częstych i uporczywych myśli dotyczących zarówno realnych, jak i nierealnych prognoz wydarzeń;
• obsesyjne wątpliwości – charakterystyczne i często najbardziej kojarzone z OCD występowanie nieuzasadnionych wątpliwości na temat swoich aktywności takich jak zamykanie drzwi i okien, wyłączanie urządzeń elektrycznych z prądu, czy wyłączanie gazu;
• obsesyjne impulsy – odznaczają pojawianiem się natychmiastowego przymusu dokonania czynu będącego raptownym, niebezpiecznym, mogącym spowodować wstyd lub uszczerbek na zdrowiu i życiu osoby dotkniętej obsesyjnymi impulsami lub osób z jej otoczenia;
• obsesyjne fobie – uporczywe obawy przed pojawianiem się określonego bodźca wywołującego lek, treść myśli jest tu skupiona wokół wyobrażania sobie skutków zetknięcia się z nim oraz w celu uniknięcia nieprzyjemnych negatywnych konsekwencji, omijaniem go;
• obsesyjne rytuały – przyjmują formę uciążliwych i często złożonych toków myślowych, które z reguły są już bezpośrednio powiązane z kompulsjami.

Kompulsje to czynności, które mają za zadanie chociaż na krótko zneutralizować negatywne emocje towarzyszące myślom natrętnym. Mogą mieć formę pozornie banalnych i niepowiązanych ze sobą czynności lub zachowań egzekwowanych w określonym przez chorego porządku. Z jednej strony osoba dotknięta OCD jest świadoma tego, że wykonywane czynności nie mają sensu, lecz z drugiej charakteryzują się one dużą przymusowością.

RODZAJE OCD

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne jest schorzeniem charakteryzującym się szeroką gamą objawów. Można jednak wyróżnić kilka podtypów OCD, ze względu na usystematyzowanie symptomów. Warto mieć na uwadze, że u osoby chorej może występować więcej niż jeden podtyp.

• Czystość - obsesyjne myśli o zanieczyszczeniu; kompulsje w tym przypadku obejmują wszelkie czynności przymusowego czyszczenia przedmiotów, mycia się, sprzątania;
• symetryczność - obsesyjne myśli związane z zachowaniem symetrii rzeczy, a także co za tym idzie układaniem przedmiotów, liczeniem;
• myśli “zakazane” - to znaczy myśli obejmujących różne wątki tabu, takie jak np. o tematyce religijnej dotyczące podejmowania agresji, oraz związane z nimi czynności kompulsyjne;
• krzywdzenie – obsesyjny niepokój o wyrządzenie krzywdy sobie lub osobom z otoczenia, co wiąże się z kompulsyjnym sprawdzaniem i kontrolowaniem;
• sprawdzanie - wątpliwości dotyczące pozostawionego stanu rzeczy i związana z nimi konieczność sprawdzania np. wracanie, żeby upewnić się, czy drzwi zostały zamknięte, czy okna nie pozostały otwarte lub czy woda nie cieknie z kranu, itp.;
• posiadanie informacji – obsesyjne próby zapamiętywania, zbierania informacji;
• monitorowanie – nadmierne myśli związane z obserwowaniem funkcjonowania swojego ciała, wyszukiwanie symptomów chorób;
• przesądy - obsesyjne myśli dotyczące przestrzegania przesądów i obawy związane z konsekwencjami nierespektowania ich, towarzyszą im kompulsyjne zachowania mające na celu przestrzeganie tychże przesądów.

JEŚLI MAM OCD, TO CO DALEJ, CO ROBIĆ?

1. Udać się wstępnie do kompetentnego specjalisty/ specjalistki, w celu zasięgnięcia porady. Taka wizyta może wiele uporządkować w głowie i pozwolić upewnić się co do swoich podejrzeń co do występowania OCD. Dzięki udzielonemu wsparciu osoba z tym zaburzeniem przestaje się czuć samotna i bezradna ze swoimi dolegliwościami. Specjalista może dokonać także różnicowania od innych zaburzeń, których symptomy mogą być łudząco podobne do tych pojawiających się w zaburzeniach obsesyjno – kompulsyjnych.
2. Edukowanie się w temacie tego zaburzenia – może się to odbyć poprzez wizytę wstępną u specjalisty/ specjalistki, albo za pośrednictwem literatury poświęconej temu tematowi. Można także poszukać informacji na sprawdzonych stronach internetowych albo w artykułach naukowych. Pierwszym krokiem do leczenia jest zawsze zrozumienie z czym się mierzymy oraz nazwanie tego.
3. Podstawą do leczenia jest dobranie odpowiedniego specjalisty do pracy nad zaburzeniami obsesyjno- kompulsyjnymi. W tym przypadku najlepiej się sprawdzi psychoterapeuta/ psychoterapeutka pracujący w nurcie behawioralnym lub poznawczo-behawioralnym. Z badań wynika, że podjęcie psychoterapii odgrywa najważniejszą rolę w procesie leczenia zaburzeń obsesyjno- kompulsyjnych.
   • Jedną z największych skuteczności odnotowano w stosowaniu metody habituacji/ERP, czyli ekspozycji na bodziec, a następnie ćwiczenie hamowania reakcji na niego.
   • Praca nad przekonaniami związanymi z danym rodzajem wyzwalacza myśli obsesyjnych.
   • Terapia ACT (Acceptance and Commitment Therapy – jest to rodzaj terapii polegający na monitorowaniu myśli wywołujących negatywne emocje przy jednoczesnym hamowaniu reakcji na nie.
4. Leczenie farmakologiczne – przy zaburzeniu obsesyjno- kompulsyjnym może okazać się konieczne wdrożenie farmakoterapii. Nie jest ono jedynym remedium na wyciszenie zaburzenia, jednak często jest rekomendowane w celu uzyskania u osób dotkniętych OCD większego spokoju, obniżenia poziomu napięcia, co stanowi korzystniejsze tło do pracy psychoterapeutycznej. Leki stosowane przy OCD to zazwyczaj leki przeciwdepresyjne oraz przeciwlękowe
   • test
5. Jedną z metod, które wykazują pewien stopień skuteczności w łagodzeniu objawów jest wprowadzenie metod relaksacyjnych. Są to metody zalecane dla osób, które jeszcze nie rozpoczęły pracy nad problemem ze specjalistą. Techniki relaksacyjne pomagają uzyskać większą świadomość ciała i uczucie odprężenia.
6. Wykrywanie momentów zwiastujących pojawianie się myśli obsesyjnych – zauważanie prawidłowości, mechanizmów występowania obsesji może pomóc w stworzeniu planu awaryjnego i działań odwracających od nich uwagę. Takim działaniem może być telefon do bliskiej osoby, albo nawet zapisanie sobie fraz mających na celu polemizować z pojawiającymi się myślami.
7. Stworzenie odpowiednich warunków do zdrowienia. Nie jest to łatwa kwestia, jednak wprowadzenie choćby najmniejszych zmian w celu poprawy swoich warunków funkcjonowania jest zawsze pierwszym krokiem ku lepszemu. Może to być zrezygnowanie z jakiegoś uciążliwego obowiązku w pracy lub poproszenie o pomoc. Nawet drobne zmniejszenie poziomu stresu wpłynie korzystnie na proces zdrowienia. Tutaj ogromną rolę mogą odegrać bliscy osobie dotkniętej OCD, których obecność może wpłynąć wspierająco na proces zdrowienia.

W przypadku zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych bardzo ważna jest jak najwcześniejsza diagnoza. To nie wstyd umówić się na wizytę z diagnostą i zweryfikować swoje wątpliwości. Wcześniejsza diagnoza wpływa korzystnie na proces leczenia i jest pierwszym, ale jakże ważnym krokiem na drodze do poprawy jakości swojego życia.

Autorka: Katarzyna Kowalczyk