Objawy refluksu u dzieci i niemowląt. Postępowanie, leczenie

Refluks fizjologiczny a choroba refluksowa przełyku

U niemowląt występuje fizjologiczny refluks żołądkowo-przełykowy, który jest naturalnym zjawiskiem związanym z niedojrzałością układu pokarmowego. Refluks fizjologiczny charakteryzuje się krótkotrwałymi epizodami cofania się treści żołądkowej, najczęściej po posiłkach, bez towarzyszących objawów klinicznych.

Natomiast chorobę refluksową przełyku (GERD) rozpoznaje się, gdy dolegliwości są długotrwałe, nie mijają wraz z wiekiem i dojrzewaniem przewodu pokarmowego i występują niezależnie od posiłków, powodując niepożądane skutki w obrębie przełyku lub poza nim.

Refluks u niemowląt – przyczyny i objawy

Refluks żołądkowo-przełykowy u niemowląt często bywa mylony z fizjologicznym ulewaniem pokarmu. Jednak jeśli – oprócz ulewania – występują dodatkowe niepokojące symptomy, takie jak wymioty, ból brzucha przejawiający się rozdrażnieniem i płaczliwością, problemy z karmieniem (prężenie ciała lub odginanie głowy) czy przybieraniem na wadze, można podejrzewać refluks. U niektórych dzieci refluks prowadzi również do nawracających infekcji dróg oddechowych.

Główną przyczyną tej dolegliwości u niemowląt jest niedojrzałość układu pokarmowego. Słabo rozwinięty dolny zwieracz przełyku, krótki przełyk oraz duży kąt między przełykiem a żołądkiem sprzyjają cofaniu się treści żołądkowej. Dodatkowo długie pozostawanie w pozycji leżącej u niemowląt również zwiększa ryzyko cofania treści żołądkowej do przełyku.

Jeśli problem ma związek wyłącznie z niedojrzałością układu pokarmowego, w większości przypadków okazuje się on przejściowy, tj. mija wraz z wiekiem.

Refluks u starszych dzieci – przyczyny i objawy

U części pacjentów objawy refluksu ustępują samoistnie w miarę dojrzewania układu pokarmowego, najczęściej do 2. roku życia. Jednak u niektórych dzieci dolegliwości utrzymują się znacznie dłużej. Można wtedy mówić o chorobie refluksowej przełyku, która zmniejsza komfort codziennego życia również w późniejszym wieku.

Istnieją pewne czynniki, które predysponują do rozwoju tej choroby. Należą do nich m.in.: wcześniactwo, otyłość, mózgowe porażenie dziecięce, wrodzone wady przewodu pokarmowego, znaczne skrzywienie kręgosłupa czy mukowiscydoza.

Starsze dzieci – w przeciwieństwie do noworodków i niemowląt – są w stanie zakomunikować swoje dolegliwości. W przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego są nimi przede wszystkim:

• zgaga;
• kwaśne odbijania;
• trudności w połykaniu (dysfagia);
• bolesne połykanie (odynofagia);
• uczucie cofania się pokarmu;
• wymioty;
• nudności.

Do tego mogą dojść mniej oczywiste objawy pozaprzełykowe, takie jak: przewlekły kaszel, świszczący oddech, chrypka, bezdech senny, zapalenie gardła, ból w klatce piersiowej. Co więcej, refluks może również nasilać objawy astmy oskrzelowej.

Diagnostyka refluksu u niemowląt i dzieci

Rozpoznanie refluksu u niemowląt i dzieci opiera się na dokładnym zebraniu wywiadu lekarskiego. Pediatra lub gastroenterolog dziecięcy zwracają uwagę na występowanie takich objawów, jak: ulewanie, wymioty, problemy z karmieniem, kaszel, chrypka czy trudności w przybieraniu na wadze.

W celu potwierdzenia rozpoznania refluksu żołądkowo-przełykowego lekarz może zlecić dodatkowe badania diagnostyczne. Najczęściej stosowaną metodą jest 24-godzinna pH-metria przełyku, która pozwala na wykrycie epizodów cofania się kwaśnej treści z żołądka. Podczas badania przez nos wprowadzana jest do przełyku bardzo cienka sonda, zakończona czujnikiem pH. Pozostaje ona w przełyku przez całą dobę, rejestrując zmiany kwasowości w tym odcinku przewodu pokarmowego.

W niektórych przypadkach lekarz zaleca przeprowadzenie gastroskopii – badania endoskopowego przełyku i żołądka. Pozwala ona na ocenę stanu błony śluzowej i wykrycie ewentualnych powikłań choroby refluksowej. Rzadziej stosowane są również badania obrazowe, takie jak scyntygrafia czy manometria przełyku.

Leczenie refluksu u niemowląt

W przypadku refluksu fizjologicznego, który nie powoduje żadnych dodatkowych objawów, najczęściej wystarczą proste modyfikacje żywienia i pielęgnacji. Zaleca się m.in.:

• podawanie mniejszych porcji pokarmu w krótszych odstępach czasu;
• zagęszczanie pokarmu;
• unikanie położenia malucha na plecach bezpośrednio po karmieniu;
• ułożenie materaca w taki sposób, aby górna część ciała dziecka znajdowała się nieco wyżej.

Jeśli objawy refluksu są nasilone lub utrzymują się pomimo wdrożenia powyższych środków, lekarz może rozważyć farmakoterapię. Najczęściej stosowane są inhibitory pompy protonowej, które zmniejszają wydzielanie kwasu solnego w żołądku.

W przypadku gdy refluks jest oporny na leczenie lub powoduje poważne powikłania, lekarz może również rozważyć interwencję endoskopową lub chirurgiczną.

Leczenie choroby refluksowej przełyku u dzieci

Skuteczne leczenie choroby refluksowej przełyku u dzieci opiera się na dwóch filarach: postępowaniu niefarmakologicznym oraz farmakoterapii.

Postępowanie niefarmakologiczne obejmuje m.in.:

• modyfikację diety (dietę lekkostrawną, częste, małe posiłki);
• unikanie pozycji leżącej po posiłkach;
• podniesienie górnej części łóżka podczas snu;
• redukcję wagi, jeśli dziecko zmaga się z nadwagą lub otyłością.

Jeśli objawy utrzymują się pomimo wdrożenia tych środków, lekarz może zlecić leczenie farmakologiczne, a gdy okaże się ono całkowicie nieskuteczne, zalecanym środkiem może być leczenie operacyjne.