Czym są style przywiązania? Czy można zmienić swój styl przywiązania?

Jakie są style przywiązania?

Istnieją cztery główne style przywiązania, które określamy jako:

1. Bezpieczny: osoby o bezpiecznym stylu przywiązania czują się komfortowo w bliskości z innymi, swobodnie wyrażają swoje potrzeby i emocje, nie mają trudności w zaznaczaniu swoich granic oraz czują się bezpiecznie.
2. Unikający: osoby o unikającym stylu przywiązania doświadczają trudnych emocji – budując relację, często towarzyszy im strach przed bliskością i zaangażowaniem. Istotna dla osób o takim stylu jest niezależność i autonomia. Osoby o takim stylu mogą unikać bliskości emocjonalnej i fizycznej, a także mieć problemy z zaufaniem innym.
3. Lękowo-ambiwalentny: osoby o lękowo-ambiwalentnym stylu przywiązania bywają zależne od innych, pragną bliskości, jednocześnie obawiając się odrzucenia lub porzucenia, co może prowadzić do nieustannej kontroli partnera i zazdrości.
4. Zdezorganizowany: osoby o zdezorganizowanym stylu przywiązania doświadczyły w dzieciństwie traumy lub zaniedbania (również emocjonalnego). Mogą mieć trudności z zaufaniem innym, budowaniem zdrowych relacji i regulowaniem emocji. U osób o takim stylu mogą pojawiać się sprzeczne uczucia wobec bliskich osób i relacji.

Przeczytaj również: Problemy w relacjach – skąd się bierze lęk przed związkiem?

Jak powstaje dany styl przywiązania?

To jak tworzy się dany styl przywiązania, zależy od kilku czynników, nie da się jednak ukryć, że kluczową rolę odgrywają rodzice i sposób, w jaki sprawują opiekę nad nami w dzieciństwie. Badania przeprowadzane przez Mary Ainsworth, jedną z prekurosek teorii przywiązania, dotyczące przebiegu kontaktów między matką a dzieckiem, pozwoliły na opisanie i scharakteryzowanie więzi przywiązania oraz wyodrębnienie kilku wzorców przywiązania.

Więź ufna

Pierwszy wzorzec, najczęściej występujący, określany jako więź ufna, uważany był za optymalny ze wszystkich stylów i cechował się zaufaniem dziecka do matki i wiarą w jej stałą dostępność. Główną rolę w jego powstawaniu stanowiła obecność matki, przewidywalność jej zachowań i adekwatne odpowiadanie na bieżące potrzeby dziecka.

Więź lękowa

Drugi wzorzec, określany jako lękowy, powstawał w odpowiedzi na takie zachowania opiekuna, które można określić jako nieprzewidywalne i często sprzeczne ze sobą (np. w jednym momencie rodzic był bardzo czuły i troskliwy, a w następnej chwili wybuchał złością). Wobec tego dziecko nie wiedziało, jak w danej sytuacji opiekun może zareagować, ani czy w ogólne będzie mogło liczyć na jego obecność. Takie dzieci, w badaniach Ainsworth, wykazywały brak zainteresowania eksploracją otoczenia lub porzucały ją na rzecz poszukiwania bliskości z opiekunem. W obliczu potencjalnej rozłąki z opiekunem odczuwały silny lęk, a przy nieobecności matki często reagowały agresywnie.

Przeczytaj: Czym charakteryzuje się osobowość zależna? Jak ją leczyć?

Więź unikowa

Kolejny, wyszczególniony wzorzec, czyli więź unikowa, charakteryzował się brakiem zainteresowania dziecka opiekunem, a wręcz ignorowaniem go. Rozłąka u tych dzieci nie budziła negatywnych uczuć. Zachowania te były obserwowane wówczas, gdy opiekun nie zapewnił poczucia bezpieczeństwa dziecku lub nie był obecny, w chwilach gdy dziecko tego potrzebowało. Dzieci w takim modelu wychowawczym często czuły, że są zdane na siebie i że same muszą znajdować sposoby na poradzenie sobie ze swoimi emocjami.

Więź zdezorganizowana

Część badanych dzieci nie dało się zakwalifikować do żadnej z opisanych grup. Na ich podstawie został wyodrębniony czwarty rodzaj więzi tzw. więź zdezorganizowana. Dzieci, które znalazły się w tej grupie, nie posiadały żadnej konkretnej strategii w radzeniu sobie z rozłąką z opiekunem. W sytuacji stresowej pojawiały się zachowania niekompletne i przerywane (np. zastygnięcie, w momencie gdy wchodził rodzic lub podchodzenie do matki z odwróconą głową). Uważa się, że ta więź może stanowić ważny predyktor trudności w zakresie zdrowia psychicznego.

Próbując wytłumaczyć rozwinięcie się danego stylu przywiązania, w literaturze możemy się także spotkać z podejściem zakładającym, że współwystępowanie kilku czynników jest odpowiedzialne za kształtowanie się stylów przywiązania. Przykład służący wyjaśnieniu tego ujęcia może stanowić sytuacja, w której rodzic zmaga się z różnymi problemami osobistymi np. stres w pracy czy niesatysfakcjonujący związek. Wówczas ryzyko rozwinięcia stylu innego niż bezpieczny jest większe niż w sytuacji, w której rodzic nie doświadczałby trudności w innych obszarach swojego życia. Model ten pokazuje, że interakcja różnych okoliczności może mieć duże znaczenie w wytwarzaniu się danego stylu przywiązania.

Zobacz także: Testy psychologiczne

Czy można zmienić swój styl przywiązania?

Zostały przeprowadzone liczne badania w celu zweryfikowania, czy możliwa jest celowa zmiana wykształconego w dzieciństwie stylu przywiązania, a ich wyniki są bardzo optymistyczne. Otóż okazuje się, że zmianę z pozabezpiecznego stylu przywiązania (lękowo-ambiwalentnego, unikającego lub zdezorganizowanego) na bezpieczny zaobserwowano w przypadku aż 24% osób badanych, które zakończyły terapię (Travis, Bliwise 2001). Inne badanie (Stefani, 2013) przeprowadzone na grupie dzieci i młodzieży w wieku od 6 do 18 lat uczęszczających na terapię również dowiodło możliwości metamorfozy więzi przywiązania. Na początku badania dzieci i młodzieży o bezpiecznym stylu przywiązania było zaledwie 22,5%, a o niebezpiecznym – 77,5%. Kiedy badania dobiegało końca, rozkład ten prezentował się nieco inaczej – aż 63,4% badanych cechowało się bezpiecznym stylem przywiązania, podczas gdy tych o pozabezpiecznym było zaledwie 36,6%.

Zobacz: Psycholog

Style przywiązania odgrywają ważną rolę w naszym życiu, wpływając na to, jak budujemy relacje z innymi ludźmi. Rozumienie własnego stylu przywiązania może pomóc nam w budowaniu zdrowszych i bardziej satysfakcjonujących relacji. Ważne jest, aby pamiętać, że style przywiązania nie muszą być stałe. Poświęcając czas i wkładając w to wysiłek, można je zmienić. Terapia może być pomocna w rozpoznaniu stylu przywiązania i nauce zdrowych wzorców budowania relacji.

Zobacz: Asertywność – jak nauczyć się odmawiać?