Czym jest żałoba i jakie są jej etapy?

Czym jest żałoba?

Żałoba definiowana jest jako złożony proces psychologiczny i naturalna konsekwencja straty. Utrata bliskiej osoby często jest zaskakująca i nieoczekiwana, chociaż w niektórych przypadkach można się na ten moment przygotować. Żałoba nie dotyczy tylko sytuacji po śmierci rodzica, dziecka czy partnera życiowego, lecz także utraty ukochanego zwierzęcia czy dotychczasowej wieloletniej przyjaciółki. Czasami ten stan może pojawić się po zwolnieniu z pracy, jeśli dane miejsce zatrudnienia było ważne i wartościowe dla pracownika, który wiązał z nim sporą część swojego czasu i energii.

Ile jest etapów żałoby?

Zgodnie z koncepcjami psychologicznymi możliwe jest wyodrębnienie konkretnych etapów żałoby, które pojawiają się u zdecydowanej większości ludzi.

Pierwszą fazą jest etap szoku i otępienia, a więc wypieranie straty, zaprzeczanie jej oraz poczucie, że cała ta sytuacja jest tylko koszmarem i za chwilę się skończy. Zdarza się, że niektórzy ludzie nie pamiętają czasu przygotowania do pogrzebu, uczestnictwa we mszy żałobnej lub w całej uroczystości i dopiero po kilku dniach dociera do nich powaga sytuacji. Trauma i silny stres sprawiają, że pewne momenty zostają zapomniane i nie ma wspomnień z tego okresu. Trzeba pamiętać, że bardzo ważne jest też zadbanie o dziecko w żałobie, które przeżywa wiele gwałtownych emocji.

Drugi etap żałoby to tęsknota i rozgoryczenie, które wiążą się z bolesnością, wieloma negatywnymi uczuciami, a czasami również złością skierowaną np. w stronę lekarzy.

W trzecim etapie pojawia się dezorganizacja dotychczasowego życia, a także trudności w codziennym funkcjonowaniu bez bliskiej osoby i rutyny. Wciąż silne są emocje negatywne, w tym czasie szczególnie ważne jest wsparcie ze strony innych ludzi.

Czwarta faza żałoby to reorganizacja, a więc odnalezienie się w nowej rzeczywistości i rozpoczęcie nowego życia, porządkowania swoich spraw. Ten etap może być niezwykle długi, a jego zakończenie stanowi piąty etap, czyli akceptacja obecnej sytuacji i koniec żałoby.

Ile trwa żałoba?

Uznaje się, że czas trwania żałoby zależy od kilku czynników, szczególnie od rodzaju straty. Zazwyczaj trwa ona około roku. W odniesieniu do zwierząt domowych, utraty dalszych krewnych czy też pracy to zwykle okres 3 miesięcy.

Kiedy żałoba trwa za długo?

Zdarza się, że żałoba jest nieprzepracowana lub trwa zbyt długo. W sytuacji, gdy bardzo intensywne jej symptomy trwają dłużej niż 6 miesięcy, dobrym rozwiązaniem może być konsultacja ze specjalistą. Pomóc powinien psycholog lub psychiatra.

Dramatyczne, trudne objawy powinny obejmować okres maksymalnie 6 tygodni, a później zwykle żałoba coraz bardziej się wycisza. Ogólny czas trwania stanu, w którym następuje reorganizacja życia i przyzwyczajenie do nowej sytuacji, wynosi nawet rok lub dwa lata, jednak bez bardzo silnych emocji i poważnych objawów psychicznych. Unikanie płaczu i udawanie, że nic się nie stało, prowadzi do stanu nieprzepracowanej żałoby. Niestety czasami zostaje to zauważone dopiero po wielu latach, np. u psychologa. Poza nieprzepracowaną żałobą pojawić się może depresja lub stany lękowe.

Leczenie przedłużającego się procesu żałoby

Zbyt długi proces żałoby lub też pojawienie się stanu nieprzepracowanych emocji wymaga konsultacji psychologicznej. Dobrym rozwiązaniem jest psychoterapia indywidualna, prowadzona np. w nurcie psychodynamicznym lub poznawczo-behawioralnym. W trakcie spotkań ze specjalistą możliwe jest wypracowanie odpowiednich metod przetrwania żałoby, a także przepracowanie jej.

Dodatkowo w pierwszej fazie, bezpośrednio po niespodziewanej śmierci bliskiej osoby, potrzebna okazuje się interwencja kryzysowa. To rozwiązanie przeznaczone jest dla osób, które reagują w niezwykle emocjonalny sposób, przeżywają ataki paniki lub mają myśli samobójcze. W pozostałych przypadkach najlepiej udać się do psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry i zdać się na pomoc ze strony specjalisty.