Czym jest syndrom oszusta? Jak się objawia?

Czym charakteryzuje się syndrom oszusta i kogo dotyka?

Syndrom oszusta to zjawisko psychologiczne, odnoszące się do poczucia, że osiągnięte sukcesy są tylko dziełem przypadku lub zrządzenia losu. Jednocześnie w takiej sytuacji jednostka nie czuje się kompetentna do wykorzystywania swojej wiedzy lub pozycji zawodowej, a także czuje, że „oszukuje” i wcale nie zasługuje na uznanie ze strony innych ludzi. Syndrom oszusta może dotyczyć zarówno sfery edukacji, jak i pracy, a także szeroko pojętego życia społecznego.

W czasie pierwszych badań nad syndromem oszusta uznano, że dotyka on przede wszystkim kobiety, które są niepewne swoich kompetencji, podważają własne osiągnięcia i odczuwają lęk, wstyd, a także poczucie winy. Badania te, prowadzone w 1978 roku, były jednak wybiórcze, a ich wyniki okazały się niepełne. W rzeczywistości syndrom ten równie często dotyka mężczyzn, chociaż to właśnie oni rzadziej się do tego przyznają.

Do typowych symptomów tego zjawiska należą następujące zachowania:

• poczucie, że coś się udało ze względu na szczęście lub przypadek (na przykład dlatego, że pytania na egzaminie były proste lub prowadzący był przychylnie nastawiony);
• rozczarowanie sobą ze względu na poczucie, że nie jest się osobą wystarczającą i odpowiednią (na przykład na dane stanowisko pracy);
• obawa przed porażką, a tym samym niechęć do podejmowania kolejnych zadań;
• częste porównywanie się z innymi, lęk przed oceną.

Przyczyny syndromu oszusta

Syndrom oszusta może wynikać z wielu różnych przyczyn, jednak najczęściej odnosi się do pewnych cech osobowościowych, takich jak: nadmierny perfekcjonizm, niska samoocena, wysoki poziom skłonności do samoobserwacji, ponadprzeciętna inteligencja emocjonalna. Dodatkowo czynnikami wzmacniającymi to zjawisko mogą być depresja oraz stany lękowe.

Badania wykazały również, że syndrom oszusta pojawia się u tych osób, które dorastały w rodzinach, gdzie koncentrowano się przede wszystkim na różnego rodzaju osiągnięciach, sukcesie szkolnym i zawodowym, a także perfekcjonizmie. Co ciekawe, ten problem najczęściej dotyka osoby, które w dzieciństwie były uznawane za bardzo utalentowane, kompetentne.

Jak poradzić sobie z syndromem oszusta? Leczenie

Z syndromem oszusta można poradzić sobie samodzielnie, chociaż pomocna może być psychoterapia indywidualna. Dlaczego? Przede wszystkim psycholog odpowiednio zdiagnozuje wszelkie trudności doświadczane w życiu codziennym, a następnie zaproponuje konkretne działania i ćwiczenia, umożliwiające zwiększenie poczucia własnej wartości, czy też zmniejszenie poziomu nadmiernego perfekcjonizmu. Psychoterapia pozwala również na zrozumienie siebie, własnych zachowań, postaw i myśli, a także na zmianę pewnych przekonań.

A jak poradzić sobie samodzielnie z syndromem oszusta? Przede wszystkim należy uświadomić sobie, że jest to zjawisko bardzo powszechne, którego na jakimś etapie życia doświadcza naprawdę spora część społeczeństwa, a zwłaszcza osoby, które osiągnęły sukces. Bardzo duże znaczenie ma również obserwowanie siebie, wyznaczanie sobie realistycznych celów, a także ustalenie zdrowych granic (na przykład limitów pracy i nauki, co ma szczególne znaczenie dla pracoholików). Niezwykle ważne jest podniesienie poziomu swojej samooceny, a także niezwracanie aż tak dużej uwagi na opinie innych ludzi.

Warto pamiętać, że w sytuacji, gdy syndrom oszusta wynika z nieprzepracowanych doświadczeń z dzieciństwa, depresji lub nadmiernego lęku, najlepszą opcją jest konsultacja psychologiczna i podjęcie psychoterapii. Takie rozwiązanie przyniesie najlepsze efekty, nie tylko w zakresie samooceny, ale także innych trudności.

Zobacz także: Syndrom Piotrusia Pana