Tomografia komputerowa – badanie dynamiczne wątroby i trzustki

Jakie badania wykonać przy chorej trzustce i wątrobie?

Badania, jakie dobiera się w przypadku nieprawidłowości w funkcjonowaniu trzustki, zależą indywidualnie od objawów czy podejrzenia konkretnej choroby u pacjenta. W przypadku badań obrazowych specjaliści zlecają najczęściej USG jamy brzusznej, tomografię komputerową jamy brzusznej lub rezonans magnetyczny jamy brzusznej  i badanie dynamiczne wątroby i trzustki. Rzadziej wykonuje się ECPW, czyli endoskopową cholangiopankreatografię wsteczną. Badania laboratoryjne, które będą pomocne, to: poziom enzymów trzustkowych (lipazy i amylazy), morfologia, białko C-reaktywne, lipidogram, stężenie glukozy, poziom wapnia w surowicy, markery nowotworowe. Dodatkowo można także zrobić test obciążenia glukozą oraz badania genetyczne na mutację genów PRSS1, CFTR, SPINK1.

Czym jest tomografia komputerowa – badanie dynamiczne wątroby i trzustki?

Podczas badania wykonywana jest seria skanów wątroby oraz trzustki w różnych fazach czasowych. Tomografia odbywa się przed i po dożylnym podaniu kontrastu. Badanie pokazuje zmiany w ukrwieniu oraz perfuzji (procesie odpływu krwi z narządu, który jest niezbędny do jego odpowiedniego funkcjonowania). Standardowa tomografia daje jedynie statyczny obraz badanych narządów. Badanie dynamiczne tomografem komputerowym pozwala na precyzyjną ocenę zmian w wątrobie i w trzustce, co pomaga w diagnostyce i różnicowaniu różnego rodzaju patologii, zwłaszcza nowotworów, zarówno łagodnych, jak i złośliwych.

Co to jest badanie dynamiczne?  

Badanie nazywane jest dynamicznym, ponieważ polega na szybkim przeskanowaniu okolicy konkretnego narządu w kilku fazach przepływu substancji kontrastowej. Pierwsze zdjęcie tomograficzne wykonywane jest jeszcze przed podaniem środka kontrastującego, które daje „tło”. Dopiero w drugiej fazie badania zostaje podany dożylnie kontrast.

Wskazania do wykonania badania dynamicznego wątroby i trzustki tomografem komputerowym

Wskazania do badania dynamicznego wątroby:

• zmiany ogniskowe w wątrobie – torbiele, guzy nowotworowe, nacieki. Tomografia komputerowa pomaga z wysokim prawdopodobieństwem określić, czy zmiany są łagodne, czy złośliwe;
• ocena ukrwienia tętniczego i żylnego wątroby;
• monitorowanie postępów w leczeniu nowotworów wątroby;
• krwawienie z przewodu pokarmowego;
• kwalifikacja do przeszczepienia wątroby;
• zwiększone stężenie wątrobowych enzymów we krwi;
• zmiany w kolorze stolca (staje się jaśniejszy bądź znacznie ciemniejszy);
• ból, tkliwość brzucha, zwłaszcza po prawej stronie, tuż pod żebrami;
• problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała (chudnięcie);
• żółtaczka.

Wskazania do badania dynamicznego trzustki:

• zmiany ogniskowe w trzustce – guz trzustki, przerzuty, torbiele oraz rozróżnienie zmian łagodnych i złośliwych;
• ocena skuteczności wdrożonego leczenia nowotworu trzustki;
• ocena i wizualizacja pracy naczyń krwionośnych trzustki;
• stany zapalne trzustki, np. ostre zapalenie trzustki, przewlekłe zapalenie trzustki;
• nagła utrata masy ciała;
• żółtaczka;
• zaburzenia trawienia (np. oddawanie stolców tłuszczowych);
• bóle brzucha.

Zobacz także: Zapalenie trzustki.

Przeciwwskazania do wykonania badania dynamicznego wątroby i trzustki

Tomografia komputerowa z podaniem kontrastu w celu przeprowadzenia dynamicznego badania niekiedy jest wykonywana pomimo przeciwwskazań, jednak decyzję o tym zawsze podejmuje lekarz. Są to zazwyczaj szczególne sytuacje, gdy przeprowadzenie badania jest absolutnie konieczne. Do głównych przeciwwskazań należą:

• ciąża (w szczególności pierwszy trymestr);
• alergia na środek kontrastowy;
• niewydolność nerek.

Przebieg badania dynamicznego tomografem komputerowym

Przed badaniem pacjentowi zakładany jest wenflon. Pierwsze skany są wykonywane jeszcze przed podaniem środka kontrastującego. Mają one na celu zobrazować strukturę wątroby oraz trzustki bez kontrastowego wzmocnienia. W kolejnym etapie pacjentowi podawany jest dożylnie środek kontrastujący i przeprowadza się serię skanów w odstępach czasu, które mają zobrazować poszczególne fazy:

• fazę tętniczą – ocena ukrwienia tętniczego narządów;
• fazę żylną – ocena ukrwienia żylnego narządów;
• fazę miąższową – ocena miąższu narządów.

Obrazy z poszczególnych faz badania są wnikliwie analizowane przez radiologa, głównie pod kątem unaczynienia, ukrwienia oraz kontrastowego wzmocnienia zmian ogniskowych w trzustce i wątrobie.

Ile trwa badanie dynamiczne tomografem komputerowym?

Badanie trwa zwykle około 15–30 minut.

Jak przygotować się do badania dynamicznego tomografem komputerowym?

Na badanie tomografem komputerowym z podaniem środka kontrastującego należy się odpowiednio przygotować, aby zapewnić prawidłowy przebieg badania, a tym samym precyzyjne wyniki.

• Pacjent powinien być na czczo co najmniej 4–6 godzin przed badaniem.
• Przed tomografem należy wykonać badanie stężenia kreatyniny we krwi. Jest to niezbędne, aby ocenić zdolność nerek do wydalania środka kontrastującego.
• Pacjent powinien poinformować lekarza o wszelkich chorobach (m.in. wątroby, nerek, cukrzycy, nadciśnieniu czy uczuleniu na kontrast).
• Na badanie najlepiej ubrać się w luźny, wygodny strój bez metalowych elementów, takich jak guziki, zamki, sprzączki.
• Jeśli pacjent posiada wyniki innych badań diagnostycznych (cholangiografii rezonansu magnetycznego, RTG jamy brzusznej, USG jamy brzusznej, tomografii komputerowej angio jamy brzusznej i miednicy), powinien pokazać je lekarzowi.

Po badaniu tomografem komputerowym z podaniem środka kontrastującego pacjent pozostaje jeszcze w placówce pod obserwacją medyczną przez mniej więcej 30 minut.

Jakie choroby wykrywa badanie dynamiczne wątroby i trzustki?

Badanie dynamiczne za pośrednictwem tomografu komputerowego wykrywa szereg nieprawidłowości w obrębie wątroby i trzustki. Należą do nich:

• pierwotne zmiany nowotworowe wątroby i trzustki - badanie umożliwia ocenę stopnia zaawansowania nowotworów i ich prawdopodobny charakter (łagodny lub złośliwy);
• zmiany przerzutowe w obrębie wątroby;
• stany zapalne wątroby i trzustki, np. ostre i przewlekłe zapalenie trzustki, zapalenie wątroby;
• malformacje naczyniowe wątroby.

Zobacz także: Rak wątroby.