Zespół Sjögrena – czym jest zespół suchości? Objawy i leczenie

Czym jest zespół Sjögrena?

Zespół Sjögrena to choroba o podłożu autoimmunologicznym, w której organizm atakuje gruczoły wydzielania zewnętrznego, takie jak gruczoły łzowe i ślinowe. Prowadzi to do zmniejszenia produkcji łez i śliny, czego skutkiem jest suchość błon śluzowych (oczu, ust, nosa, gardła i narządów płciowych). W przebiegu choroby może dojść też do zajęcia innych narządów.

Zespół Sjögrena może występować jako jednostka chorobowa samoistna lub w połączeniu z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Przyczyny zespołu Sjögrena

Przyczyny występowania zespołu Sjögrena nie zostały dokładnie określone, jednak naukowcy sugerują, że czynniki genetyczne oraz środowiskowe mogą odgrywać istotną rolę w rozwoju tej choroby. Osoby ze specyficznymi czynnikami genetycznymi, takimi jak obecność niektórych antygenów zgodności tkankowej (HLA-B8, HLA-DR2, HLA-DR3, HLA-DQ), mogą być bardziej podatne na rozwój zespołu Sjögrena. Ponadto, zakażenie niektórymi wirusami, takimi jak wirus Epsteina-Barr, wirus cytomegalii, wirus zapalenia wątroby typu C, wirus HIV i wirus HTLV-1, może wpływać na rozwój choroby. Niektóre badania sugerują również, że istnieje związek między działaniem promieniowania ultrafioletowego a występowaniem zespołu Sjögrena.

Jakie są objawy zespołu Sjögrena?

Objawy zespołu Sjögrena mogą się różnić w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Najczęstszym symptomem jest suchość błon śluzowych, takich jak suchość w jamie ustnej, suchość w gardle, suchość oczu (oczne objawy Sjögrena). Pacjenci mogą mieć uczucie „piasku” pod powiekami, pieczenie, światłowstręt, trudności w połykaniu i mówieniu. Inne objawy, które mogą wystąpić, to:

• suchość śluzówki nosa,
• suchość skóry,
• zmęczenie,
• bóle stawów,
• problemy z trawieniem,
• trudności w oddawaniu moczu,
• problemy z koncentracją,
• depresja,
• problemy z libido.

Jakie badania wykonać przy podejrzeniu zespołu Sjögrena?

Diagnoza zespołu Sjögrena opiera się na ocenie objawów klinicznych, wynikach badań laboratoryjnych i badaniach obrazowych. Lekarz może przeprowadzić badanie oczu, takie jak test Schirmera, który mierzy ilość łez produkowanych przez gruczoły łzowe. Ponadto warto wykonać badania krwi, aby sprawdzić obecność przeciwciał anty-Ro/SSA i anty-La/SSB, które są charakterystyczne dla zespołu Sjögrena. Badania obrazowe, takie jak USG, badanie rezonansem magnetycznym oraz biopsja ślinianki, również mogą być przeprowadzane w celu oceny stopnia zajęcia gruczołów.

Leczenie zespołu Sjögrena

Leczenie zespołu Sjögrena ma na celu łagodzenie symptomów i zapobieganie powikłaniom. Ze względu na różnorodność objawów podejście terapeutyczne jest zindywidualizowane i oparte na potrzebach danego pacjenta. Niekiedy konieczna okazuje się współpraca ze strony kilku specjalistów, w tym m.in. okulisty, pulmonologa, dietetyka, reumatologa.

Leki przeciwzapalne, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i kortykosteroidy, mogą być stosowane w celu złagodzenia stanów zapalnych. Co więcej, aby złagodzić suchość, specjaliści przepisują leki takie jak pilokarpina i cevimelina, które stymulują gruczoły ślinowe i łzowe. W przypadku powikłań, takich jak zapalenie stawów czy neuropatia, konieczne może być zastosowanie innych leków, takich jak leki immunosupresyjne.

Poza leczeniem farmakologicznym istnieją sposoby, które mogą pomóc osobom z zespołem Sjögrena w radzeniu sobie z objawami. Obejmują one nawilżanie oczu za pomocą sztucznych łez, unikanie czynników drażniących takich jak dym tytoniowy, picie dużej ilości płynów, unikanie substancji, które mogą nasilać suchość (np. kofeina, alkohol), stosowanie preparatów nawilżających do jamy ustnej, stosowanie balsamów do ust i nawilżaczy skóry, unikanie długotrwałego narażenia na słońce i utrzymanie odpowiedniej higieny jamy ustnej. Ważne jest również wsparcie emocjonalne ze strony rodziny, przyjaciół i zespołu medycznego.

Badania i postępy w leczeniu zespołu Sjögrena

Badania związane z zespołem Sjögrena są wciąż prowadzone. Ich celem jest lepsze  zrozumienie przyczyn tej choroby i opracowanie skuteczniejszych metod leczenia. Naukowcy skupiają się na identyfikowaniu genów związanych z ryzykiem zachorowania na zespół Sjögrena oraz na badaniu interakcji między genami a czynnikami środowiskowymi. Ponadto celem badań nad nowymi lekami immunosupresyjnymi, biologicznymi i terapiami komórkowymi jest poprawa jakości życia pacjentów z zespołem Sjögrena.