Zapalenie płuc – objawy, przyczyny, leczenie, rodzaje

Co to jest zapalenie płuc?

Zapalenie płuc to stan zapalny miąższu płucnego (pęcherzyków płucnych lub tkanki śródmiąższowej), powodujący charakterystyczny wysięk. Jego konsekwencją jest zmniejszenie powierzchni płuc, pojawienie się duszności w klatce piersiowej, przyspieszony oddech lub sinica, której objawem może być sinawe zabarwienie skóry, paznokci lub błon śluzowych.

Rodzaje zapalenia płuc

Klasyfikując zapalenie płuc według czynnika wywołującego chorobę, można wyróżnić następujące rodzaje:

• bakteryjne, najczęstsze, występujące w ponad 70% przypadkach, wywoływane przez bakterie Gram (+) i Gram (-) lub bakterie beztlenowe, jak dwoinka zapalenia płuc; najczęstsze bakterie powodujące zapalenie płuc to S. pneumoniae i H. influenzae,
• wirusowe, stanowiące ok. 5-20% przypadków zachorowań i spowodowane np. wirusem grypy, różyczki, odry, adenowirusy lub koronawirusy,
• pasożytnicze, powodowane przez Toxoplasma gondii, Strongyloides stercoralis, Plasmodium malariae i Ascaris lumbricoides.
• grzybicze (kandydozowe), wywoływane przez zakażenie Candida albicans lub Aspergillus fumigatus,
• alergiczne, wywoływane przez środowiskowe alergeny,
• chemiczne, w tym zachłystowe, tzw. zespół Mendelsona powodowany przez bakterie, częsty w przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego,
• idiopatyczne (samoistne) zapalenie płuc będące chorobą pęcherzyków płucnych, w wyniku której pojawia się stan zapalny, a następnie włóknienie powodujące coraz większe problemy z oddychaniem; jego przyczyny do tej pory nie są znane lekarzom.

Wyróżnia się także rodzaje zapalenia płuc biorąc pod uwagę lokalizację stanu zapalnego:

• odoskrzelowe (płacikowe, zrazikowe), rozpoczynające się zazwyczaj od zapalenia oskrzeli i spowodowane przenikaniem drobnoustrojów do płuc przez uszkodzone procesem zapalnym ściany oskrzeli;
• płatowe (krupowe), zapalenie krwiopochodne i zajmujące jednocześnie cały płat płuca oraz pokrywającą go opłucną, powodowane przez bakterię – paciorkowca zapalenia płuc,
• segmentalne, w którym stan zapalny obejmuje konkretne segmenty płuc.
• Inna klasyfikacja zapalenia płuc zależy od miejsca zachorowania:
• szpitalne zapalenie płuc, spowodowane zakażeniem bakteriami (Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, a także Staphylococcus aureus czy Streptococcus pneumoniae), które występują w szpitalach i są odporne na większość stosowanych antybiotyków, co wymusza zastosowanie silniejszych leków;
• pozaszpitalne zapalenie płuc, spowodowane drobnoustrojami lub alergenami.

Przyczyny zapalenia płuc

Zapalenie płuc jest często poprzedzone zapaleniem oskrzeli. Na chorobę tę szczególnie narażone są osoby osłabione, po operacjach, których organizm jest wyniszczony. Odoskrzelowe zapalenie płuc może być spowodowane długotrwałym ich przekrwieniem ze względu na osłabienie układu krążenie. Szczególnie groźne może być ono dla chorych nieprzytomnych, do których dróg oddechowych i płuc dostaną się ciała obce.

Wśród innych przyczyn zapalenia płuc wymienia się również wdychanie pyłów lub innych substancji trujących (chlor, fosgen, iperyt) oraz dymu papierosowego, a przyczyną bakteryjnego, najczęściej występującego zapalenia płuc, jest zakażenie bakteriami.

Zobacz także: Bezpieczeństwo badań diagnostycznych

Zapalenie płuc a koronawirus

Zakażenie koronawirusem COVID-19 w wielu przypadkach powoduje ostre, śródmiąższowe zapalenie płuc, które może również doprowadzić do nieodwracalnych zmian w płucach. Stan zapalny toczący się w obrębie miąższu płuc, zwłaszcza w przestrzeni wokół pęcherzyka płucnego, powoduje jego przebudowę, połączoną z destrukcją pęcherzyków i ich włóknieniem. Chorzy na COVID-19 mogą odczuwać ostre objawy grypopodobne, jak:

• bóle mięśni,
• ból gardła,
• ogólne złe samopoczucie,
• szybko narastająca duszność.

W ostrym przebiegu COVID-19 chorzy mogą cierpieć na ostrą niewydolność oddechową, która wymaga leczenia za pomocą respiratora. Nawet po wyleczeniu, śladem przebytej choroby mogą być zwłóknienia i ubytki w tkance płucnej.

Czynniki predysponujące do zapalenia płuc

Ryzyko zachorowania na zapalenie płuc może być podwyższone przez czynniki takie jak:

• wcześniactwo,
• podeszły wiek,
• alergie lub wrodzone wady układu oddechowego,
• choroby przewlekłe, np. przewlekła obturacyjna choroba płuc,
• choroby układu odpornościowego lub niedojrzały system odpornościowy u dzieci,
• niedrożność dróg oddechowych,
• nałogowe palenie papierosów lub nadmierna ekspozycja na dym papierosowy,
• alkoholizm,
• zaburzenia stanu odżywiania,
• aspiracja treści pokarmowej,
• zaburzenia układu śluzówkowo-rzęskowego,
• stosowanie niektórych leków immunosupresyjnych

Najczęstsze objawy zapalenia płuc

Do najczęściej występujących objawów zapalenia płuc należą:

• podwyższona temperatura,
• dreszcze,
• potliwość,
• uczucie ogólnego rozbicia i osłabienia organizmu,
• kaszel, w trakcie którego wykrztuszana jest ropna wydzielina o barwie żółtej, szarej lub zielonej,
• ból pojawiający się w klatce piersiowej, na ogół zlokalizowany w bocznych jej częściach, który nasila się w trakcie głębokiego wdechu i kaszlu.

Przy wirusowym zapaleniu płuc do powyższych objawów mogą również dołączyć:

• ból gardła,
• chrypka,
• katar,
• bóle mięśniowe.

Objawy zapalenia płuc, które powinny być pilnie skonsultowane z lekarzem, to:

• trudności w oddychaniu i duszności,
• odczuwanie nagłego i silnego bólu w klatce piersiowej,
• utrzymywanie się gorączki powyżej 39 °C dłużej niż trzy dni,
• uporczywy kaszel, w trakcie którego chory odkrztusza ropną wydzielinę.

U małych dzieci objawy zapalenia płuc są podobne jak u osób dorosłych. Dodatkowo może u nich występować sinica – zasinienie skóry na palcach i wokół ust. W przypadku niemowląt można podejrzewać zapalenie płuc, kiedy stają się one bardziej płaczliwe, a ich oddech jest przyspieszony.

Zobacz także: Jak wygląda diagnostyka rozedmy płuc?

Typowe i atypowe zapalenie płuc - różnice

Objawy typowego zapalenia płuc są tak charakterystyczne, że zostały opisane już przez najsłynniejszego starożytnego lekarza – Hipokratesa. Typowe zapalenie płuc ma ostry początek, a u chorego pojawiają się: dreszcze, gorączka, obfita i ropna plwocina, poczucie ogólnego rozbicia i złego samopoczucia, przypominające w pierwszym etapie choroby objawy grypy.

Atypowe zapalenie płuc, zgodnie ze swoją nazwą, może mieć nietypowy dla tej choroby, skryty i powolny początek, w trakcie którego chory ma prawidłową lub tylko lekko podwyższoną temperaturę ciała. Nie występują u niego dreszcze, widoczne są natomiast wyraźne zmiany w badaniu RTG płuc, przy jednoczesnych niewielkich odchyleniach w badaniu fizykalnym klatki piersiowej. Najtrudniejszy w procesie leczenia jest brak efektu terapeutycznego po rutynowo zastosowanych antybiotykach.

Zobacz także: Co to jest zatorowość płucna? Objawy, przyczyny i leczenie zatorowości płucnej

Jak rozpoznać zapalenie płuc? Badania i diagnostyka

W trakcie stawiania diagnozy zapalenia płuc lekarz przede wszystkim przeprowadza dokładny wywiad i wykonuje badanie fizykalne, pozwalające na usłyszenie trzeszczenia i rzężenia w płucach. Wykonywane jest również zdjęcie RTG klatki piersiowej pacjenta, na którym widoczne jest zaciemnienie miąższu płuc. Zdjęcie RTG wykonywane jest także jako badanie kontrolne po wyleczeniu zapalenia płuc. Bardziej szczegółowym badaniem przy zapaleniu płuc jest tomografia komputerowa klatki piersiowej, która pozwala na uzyskanie dokładnych obrazów dowolnej części ciała.

Zobacz także: Tomografia płuc - jakie wskazania do wykonania badania?

Dodatkowa diagnostyka pozwalająca na rozpoznanie zapalenia płuc obejmuje czasem również badanie krwi: morfologii oraz wskaźników ostrej fazy – CRP, OB, PCT. U chorych na ciężkie lub szpitalne zapalenie płuc wykonywana jest bronchoskopia. W jej trakcie pobierany jest posiew materiału z dróg oddechowych i z jamy opłucnej, który poddaje się badaniu bakteriologicznemu. Jego wynik pozwala na rozpoznanie drobnoustrojów powodujących chorobę, co umożliwia wdrożenie optymalnego i skutecznego leczenia.

Jak umówić wizytę

Badania NFZ

22 275 96 28

Formularz

Umów badanie w ramach abonamentu

Portal Pacjenta

Umów wizytę płatną

22 275 96 28

Kup online

Zapobieganie zapaleniu płuc

Prowadzenie zdrowego trybu życia i naturalne wzmacnianie odporności to najskuteczniejsze działania zapobiegające zapaleniu płuc. Chcąc uchronić się przed tą chorobą warto pamiętać o:

• dobrze zbilansowanej diecie bogatej w produkty będące naturalnymi antybiotykami, jak czosnek, pikantne przyprawy, kasza jaglana, warzywa i owoce;
• regularnej aktywności fizycznej co najmniej 5 razy w tygodniu po 30 minut;
• wysypianiu się co najmniej 7 godzin na dobę;
• dobieraniu ubrania odpowiednio do pogody i ochrony rąk oraz głowy przed przechłodzeniem, a nóg przed przemoczeniem;
• spacerach na świeżym powietrzu,
• unikaniu sytuacji stresowych,
• częstym wietrzeniu pomieszczeń,
• unikaniu przebywania w tłoku.

Skuteczną praktyką obniżającą ryzyko zachorowania na zapalenie płuc jest również regularne szczepienie się na grypę oraz szczepienie przeciw paciorkowcowi Streptococcus pneumoniae w przypadku osób należących do grup ryzyka (małe dzieci, osoby starsze, chore przewlekle i z trwale obniżoną odpornością).

Jakie są powikłania po zapaleniu płuc?

Do najczęstszych powikłań po zapaleniu płuc pojawiających się u ok. 50% osób starszych należy bakteriemia, czyli pojawianie się bakterii w krwi. Prowadzi ona często do sepsy i wstrząsu septycznego, które stanowią zagrożenie życia.

W wyniku zapalenia płuc może dojść również do zwiększenia ilości płynu w opłucnej. Jeżeli w porę nie podejmie się odpowiedniego leczenia, zaczynają rozwijać się w nim bakterie i pojawia się ropień opłucnej. Można usunąć z niego ropę specjalnym drenem, co wydłuża jednak czas leczenia i stosowania antybiotyków.

Innym powikłaniem po ciężkich przypadkach zapalenia płuc są ropnie płuc – całkowicie zniszczone przez niektóre szczepy bakterii przestrzenie w płucach, wypełnione ropą.

Do powikłań występujących w wyniku zapalenia płuc zalicza się także niewydolność oddechową. Pojawia się ona najczęściej w przypadku zapalenia płuc będącego powikłaniem grypy, jak przy AH1N1 lub SARS, ale też po przejściu zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2 (COVID-19). 

Jak leczy się zapalenie płuc?

W przypadku leczenia bakteryjnego zapalenia płuc, podstawą są antybiotyki. W trakcie antybiotykoterapii nie należy zapominać o stosowaniu leków osłonowych oraz spożywaniu dużej ilości produktów bogatych w żywe kultury bakterii, jak kefiry czy jogurty. Ponadto stosuje się leczenie zapalenia płuc objawowo, wspomagające proces dochodzenia do zdrowia, w trakcie którego podaje się:

• leki przeciwgorączkowe,
• leki przeciwkaszlowe, powstrzymujące odruch kaszlowy w pierwszej fazie suchego, męczącego kaszlu oraz rozrzedzające wydzielinę i ułatwiające jej odkrztuszanie w drugiej fazie kaszlu mokrego,
• tlenoterapię,
• dużą ilość płynów.

Jeżeli chory nie wymaga hospitalizacji, powinien w czasie leczenia zostać w domu i dużo wypoczywać w często wietrzonych pomieszczeniach. Warto jednak nie leżeć wyłącznie w łóżku, co pogarsza wentylację płuc. W przypadku braku gorączki wskazane jest wychodzenie na krótkie spacery, przyczyniające się do lepszej wentylacji. Na czas leczenia zalecane jest zaprzestanie palenia papierosów, a w celu zapobiegania chorobie – całkowita rezygnacja z nałogu.

Czy zapalenie płuc jest zaraźliwe?

Zapalenie płuc wywołane bakteriami i wirusami jest chorobą zakaźną. Zarażeniu nią sprzyja obniżenie odporności, krótkotrwałe – wywołane np. przeziębieniem, lub długotrwałe – u pacjentów chorych na cukrzycę, AIDS, zaburzenie neurologiczne czy w trakcie leczenia chorób nowotworowych.

Ile trwa zapalenie płuc?

W przypadku typowego zapalenia płuc leczonego antybiotykami, choroba ta trwa na ogół od 7 do 14 dni. Trudniejsze i dłuższe jest leczenie bakteryjnego lub atypowego zapalenia płuc, które może zająć nawet od 14 do 21 dni.