Wpływ rodziców na osobowość dziecka

Warto zwrócić uwagę na to, że najbardziej w głowie dziecka utrwala się codzienne zachowanie rodziców, które potem dziecko zaczyna naśladować. Rodzice czasami nieświadomie przekazują dzieciom swoją złość, frustrację oraz postawy wobec różnych ludzi i sytuacji np. „Szkoda czasu na nie swoje sprawy”. Przekazują także proste zachowania, takie jak zbieranie liści podczas drogi do przedszkola. Dla rodziców może bywać trudne kontrolowanie wszystkich swoich zachowań, szczególnie tych, które pojawiają się automatycznie, impulsywnie. To normalne. Większość rodziców naprawdę pragnie dobrze wychować swoje dzieci, starają się unikać pewnych sytuacji, panować nad swoimi emocjami. Rodzice mogą mieć najlepsze intencje, jednak czasami ich działanie nie przynosi oczekiwanego skutku.

Oto kilka porad i wskazówek dotyczących pozytywnego wychowania oraz komunikacji z dzieckiem.

Jak poprawić komunikację z dzieckiem?

Stosuj komunikaty „Ja” - w ten sposób poinformujesz dziecko o swoich uczuciach i unikniesz oceniania charakteru dziecka, odnosisz się tylko do konkretnego zachowania.

Komunikat „Ja” zawiera trzy elementy:

1. opis nieakceptowanego zachowania
2. uczucie doznawane przez rodzica
3. uchwytny, konkretny skutek zachowania dziecka
   Np. „(JA) jestem zły/zła, kiedy mówisz w ten sposób do swojej siostry. Proszę, abyś ją przeprosił/przeprosiła.”
   Dzieci, które rozumieją co czujemy, szybciej uczą się pożądanych zachowań, a także empatii.

Zwracaj uwagę na to czy dziecko zrozumiało Twój komunikat
w tym celu możesz pochylić się nad dzieckiem, skupić na sobie jego uwagę i utrzymując kontakt wzrokowy wypowiedzieć komunikat. Lepiej powiedzieć dziecku jak powinno się zachowywać, niż czego nie należy robić.

Chwal za dobre zachowanie

dzieci lubią być chwalone, jak każdy. Dobra pochwała potrafi zdziałać cuda. Dzieci będą starały się uzyskać aprobatę rodzica i będą zmieniać swoje zachowanie na lepsze. Można tutaj posłużyć się „listą plusików” lub ulubionymi naklejkami. Warto stworzyć/ narysować razem z dzieckiem tabelkę lub kalendarzyk. Za każde dobre zachowanie dziecko będzie dostawać plusik lub razem z rodzicem w odpowiednim miejscu będzie naklejać wybraną przez siebie naklejkę. Z czasem po uzbieraniu ustalonej liczby, plusiki lub naklejki mogą zamienić się na drobne nagrody. Mogą to być nagrody rzeczowe lub słowne, jednak atrakcyjna dla dziecka forma wspólnego spędzenia czasu z rodzicami (np. wyjście na kulki, ulubiony plac zabaw) będzie miała wpływ na budowanie relacji i utrwalanie więzi.

Postępuj z dzieckiem grzecznie ale stanowczo - nigdy nie mów dziecku, że jest głupie itp., nie oceniaj jego charakteru, odnoś się tylko do zachowania. Słowa trafiają do dziecka, a negatywne opinie rodziców sprawiają, że dziecko zaczyna myśleć o sobie i postępować według przypisanej mu etykiety.
Przykładowy komunikat dotyczący zachowania: „Nie zgadzam się, abyś mnie bił. Powiedz mi słowami co cię zdenerwowało i co chcesz zmienić” lub „Nie podoba mi się jak bawisz się jedzeniem. Jeśli nie chcesz jeść, podziękuj i odejdź od stołu.

Dużo rozmawiaj z dzieckiem, staraj się patrzeć na świat jego oczami - dzięki temu lepiej zrozumiesz swoje dziecko i łatwiej będzie Ci poszukać konstruktywnego rozwiązania problemów. Możesz zastosować metodę aktywnego słuchania, która polega na odzwierciedlaniu lub obrazowaniu opowieści dziecka. Interpretuj to co dziecko Ci opowiada, aby upewnić się, że dobrze rozumiesz jego odczucia i emocje.

Nie pozostawiaj pytań bez odpowiedzi, nie bagatelizuj trosk i problemów - zamiast odpowiedzieć na płacz dziecka z powodu zepsutej zabawki słowami „nie płacz, to tylko zabawka” określ jego uczucia: „ojej… to smutne, wiem, że bardzo lubiłeś tę zabawkę”

Bądź rodzicem bezpośrednim i konkretnym - powiedz jasno czego oczekujesz od dziecka oraz w razie potrzeby, kiedy i jak ma wykonać określone zadanie.
Zamiast powiedzieć: „Tylko nie wracaj zbyt późno!” POWIEDZ: „Wróć na kolację o 19:00”

Jak pomóc dziecku radzić sobie z uczuciami?

Uczucia dziecka traktowane przez rodziców troską i szacunkiem mogą stać się podstawą do dalszego rozwoju i osiągnięcia dojrzałości. Aby pomóc dziecku w radzeniu sobie z własnymi emocjami:

Słuchaj dziecka bardzo uważnie
dobre słuchanie wymaga kontaktu wzrokowego. Jak dziecko mówi Ci o swoich emocjach warto dać mu uwagę, odłożyć telefon, wyłączyć telewizor, przerwać wykonywaną dotychczas czynność.

Nie zakładaj, że wiesz co dziecko ma na myśli
wtedy dziecko może się zamknąć i nie chcieć więcej opowiadać o swoich przeżyciach.

Zadawaj mu pytania, sprawdź czy dobrze rozumiesz
np.: „Słyszę, że jesteś zaniepokojony/a jutrzejszym spotkaniem, dobrze zrozumiałem/am?”

Daj dziecku akceptacje, nie wyśmiewaj tego co mówi i w jaki sposób
Można dziecka nie rozumieć, ale krytyka jego odczuć obniża jego poczucie własnej wartości i skutecznie może przerwać nić porozumienia.

Czasami lepiej wstrzymać się z natychmiastową reakcją i działaniem
Lepszy skutek przyniesie zakończenie rozmowy, przemyślenie sprawy i następnie podjęcie działań w celu udzielenia dziecku pomocy – za jego zgodą. Natychmiastowa i impulsywna reakcja w sytuacji problemowej może sprawić, że dziecko zacznie bać się tego, co może się wydarzyć. Cierpliwość jest kluczową sprawą w budowaniu zaufania i otwartości między rodzicem a dzieckiem.

Dziecko, tak jak dorosły potrzebuje zrozumienia, kiedy przeżywa silne uczucia
Ciężko wysłuchać rad w silnych emocjach, ciężko przyjąć pocieszenie i konstruktywną krytykę. Najważniejsze jest, aby wysłuchać dziecko i dać mu empatyczną, wyrozumiałą odpowiedź.

Pomóż dziecku określić swoje uczucia
Nie należy reagować zaangażowaniem większym, niż wymaga sytuacji.
Uważaj na dobór słów – przy określaniu uczuć zamiast powiedzieć „Wiem co czujesz” najlepiej stosować komunikat: „Wygląda na to, że…”, „Wydaje mi się, że…”, „Mam wrażenie…”.

Rodzic jest dla dziecka „lustrem”, w którym dziecko może dostrzec swoje możliwości, uczucia oraz może je ocenić. Przez obserwację swojego odbicia dziecko dowiaduje się kim jest. Odbiciem emocji dziecka jest to, że dostrzega swoją emocję w rodzicach. Jeśli rodzice widzą stan emocjonalny dziecka i go akceptują to dziecko otrzymuje od nich „przyzwolenie” na swoje odczucia oraz pomaga mu to zrozumieć co się z nim dzieje i co przeżywa. Jeśli dorosły akceptuje emocje dziecka, np. strach, to może ono w lustrzanym odbiciu zauważyć, że:

• uczucia są dobre i mają prawo istnieć
• jestem akceptowana/y, gdy się boję, to znaczy, że ja też mogę zaakceptować swój strach
• moja potrzeba ukojenia i pociechy jest czymś dobrym, mogę z niej korzystać, mam prawo odczuwać taką potrzebę oraz oczekiwać, że będzie zaspokojona.
  Jeśli rodzic nie akceptuje emocji dziecka, to dziecko z lustra wyciąga przekonanie, że określona emocja nie jest czymś dobrym, należy jej unikać i odwracać od niej uwagę, a jego potrzeby nie są ważne i najlepiej o nich zapomnieć.

Jak pozytywnie wpłynąć na rozwój dziecka i relację rodzic-dziecko?

• Nie dawaj dziecku obietnic bez pokrycia – dziecko czuje się bardzo zawiedzione, gdy rodzic nie spełnia swojej obietnicy, ponadto uczy się, że nie można jej respektować. Uczy się negatywnej postawy, kłamstwa oraz nastawienia na zawód w bliskich relacjach.
• Okazuj dziecku dużo miłości i uczuć – małe dzieci uwielbiają przytulanie. Dzięki przytulaniu wzrasta poczucie bezpieczeństwa i akceptacji. Dzieci uczą się w ten sposób wyrażania pozytywnych emocji.
• Bądź wyrozumiałym rodzicem – zachowania dziecka w dużej mierze uzależnione są od jego wieku rozwojowego – warto doszkolić się w tym temacie zanim uzna się, że dziecko zachowuje się w określony sposób, aby zrobić rodzicowi na złość.
• Miej czas dla siebie, pamiętaj, że nikt nie jest idealny – znajdź czas na odpoczynek, spędzenie czasu w taki sposób jaki lubisz, zrób cokolwiek co pomoże Ci się odprężyć lub sprawi Ci przyjemność, radość. Dzieci będą czuć się z Tobą najlepiej jak Ty ze sobą też będziesz się tak czuć.

Autor: Sara Gałęzowska