Syndrom DDA – czym jest, jakie są objawy, cechy, terapia

Czy DDA jest tylko wtedy kiedy pije rodzic?

Tak, w rodzinie musi występować problem alkoholowy. Jeśli tak się nie dzieje, a rodzina jest dysfunkcyjna, często może być to syndrom DDD, czyli Dorosłego Dziecka z Rodziny Dysfunkcyjnej.

Objawy DDA

• Rezerwa, nieufność, maniakalna potrzeba kontroli,
• Niska samoocena i poczucie własnej wartości,
• Nieustanne poczucie winy i osamotnienia,
• Równoczesna potrzeba bliskości i lęk przed nią,
• Strach przed odrzuceniem,
• Uczucie wstydu,
• Nadmierna opiekuńczość i niezdrowy wręcz perfekcjonizm,
• Poczucie bycia odpowiedzialnym za wszystko i wszystkich,
• Problemy związane z rozpoznawaniem własnych potrzeb,
• Problemy związane z wyrażaniem uczuć, emocji i własnego zdania.

Cechy DDA

• Tendencje do kłamania bez wyraźnego powodu – to znaczy nawet w sytuacji, w której łatwiej byłoby wyznać prawdę,
• Nieustanna obawa utraty kontroli,
• Obsesyjne poczucie lojalności,
• Dopatrywanie się “na siłę” kłopotów i trudności w życiu, niemożność zadowolenia się
  spokojnym życiem,
• Brak umiejętności nawiązywania bliższych, intymnych relacji oraz strach przed utratą
  własnego “ja” w przypadku związku uczuciowego,
• Strach przed odrzuceniem i zdemaskowaniem swojej domniemanej nieatrakcyjności,
• Chowanie uczuć w tajemnicy i wysoka podatność na zranienie,
• Unikanie sytuacji konfliktowych, obawa przed gniewem,
• Problemy z odpowiedzialnością – nadmierne jej przyjmowanie lub wręcz przeciwnie,
  uchylanie się od niej,
• Poczucie osamotnienia i izolacji od innych,
• Nieumiejętność odczuwania radości, niemożność cieszenia się z zabawy,
• Kłopoty z odróżnieniem tego, co właściwe i normalne.

Rola dziecka w rodzinie alkoholowej (4 role)

W celu odwrócenia uwagi od problemu alkoholowego w rodzinie, dzieci DDA mogą przyjąć 4 typy ról:

• Bohater – w większości przypadków jest to najstarsze dziecko w rodzinie; przejmuje na siebie całą odpowiedzialność́, zarówno za rodziców jak i młodsze rodzeństwo; sam dobrze się uczy i nie sprawia kłopotów; odpowiada za funkcjonowanie całej rodziny, dlatego jest nad wyraz dojrzały,
• Kozioł ofiarny – nie będąc w stanie konkurować́ ze starszym rodzeństwem, często szuka wsparcia poza domem rodzinnym; w przeciwieństwie do bohatera, źle się uczy i sprawia problemy wychowawcze; zdarza mu się popadać w konflikty z prawem, a także uzależniać od różnego rodzaju substancji; kozioł ofiarny przyjmuje na siebie negatywne emocje pozostałych członków rodziny,
• Aniołek (dziecko zagubione) – żyje w swoim własnym, szczelnie zamkniętym świecie; jest wycofane i osamotnione; nie sprawia większych problemów, bo w gruncie rzeczy pozostaje “niewidoczne”; aniołek nie wyróżnia się niczym szczególnym i niczego nie wymaga od członków swojej rodziny; nie potrafi też nawiązywać relacji z ludźmi,
• Maskotka – jest to najczęściej najmłodsze dziecko w rodzinie, znajdujące się w centrum zainteresowania; uśmiechem i żartami próbuje rozładować napiętą sytuację w domu, jednak naprawdę jest to forma maski, ponieważ ciągle żyje w strachu.

Obszary funkcjonowania, które ulegają zaburzeniu w wyniku dorastania w rodzinie alkoholowej DDA, a związki partnerskie

Osoba, która dorastała w rodzinie zmagającej się z problemem alkoholowym, przejawia często tendencję do powielania schematów, których była świadkiem w dzieciństwie. Przykładem tego typu zachowań jest wiązanie się z osobami które, podobnie jak rodzice, nadużywają alkoholu lub stosują przemoc wobec partnerów.

Często zdarza się, że osoby DDA nie są w stanie poradzić sobie z założeniem rodziny. Wynika to z tego, że DDA obawiają się związku z drugą osobą i sprowadzenia na świat dzieci. Osoby te mają przeświadczenie, że ich nowa rodzina będzie równie dysfunkcyjna.

DDA równocześnie łakną bliskości drugiego człowieka i się jej obawiają, ponieważ w przyszłości może ona skutkować porzuceniem. Takie osoby uważają również, że nie są godne miłości oraz uczuć, jakimi zostały obdarzone. Utrzymują dystans w stosunku do partnera, a kiedy jest zbyt dobrze, mają też tendencję do wycofywania się i psucia relacji. Chcą tym sposobem zachować iluzję swojej sprawczości. DDA mogą też zachowywać się infantylnie, gdyż w dysfunkcyjnej rodzinie nie zostały przygotowane do normalnego reagowania. 

Terapia osoby z syndromem DDA – na czym polega?

Podstawowym założeniem terapii osób DDA jest szczera chęć poddania się jej i otwarcia przed terapeutą. Celem terapii jest natomiast udzielenie osobie DDA potrzebnego wsparcia, a także uświadomienie jej, że nie ponosi odpowiedzialności za zachowania i uczucia innych osób. Co więcej, terapia polega przede wszystkim na uzmysłowieniu osobie DDA związku pomiędzy jej przeszłością, a teraźniejszością. Musi ona, oczywiście z pomocą terapeuty, uporządkować oraz nazwać traumatyczne przeżycia z dzieciństwa. Terapia ma umożliwić osobie DDA poprawę jakości życia.

Czy osoby DDA są bardziej narażone na zostanie alkoholikami?

Zgodnie z najnowszymi badaniami osoby DDA są bardziej narażone na takie ryzyko (jest ono czterokrotnie większe, niż u dzieci wychowujących się w rodzinach, w której nie występuje choroba alkoholowa), jednak fakt, że wywodzą się z takiego domu o niczym jeszcze nie przesądza. Ma to związek z szeregiem innych czynników, takich jak na przykład środowisko, genetyka, styl życia, czy także zdrowie psychiczne danej osoby. Dziecko alkoholika ma większą szansę na to, że podda się chorobie alkoholowej, ale ostatecznie decydują o tym indywidualne czynniki. Bycie DDA nie rozstrzyga ostatecznie, czy w dorosłym życiu taka osoba stanie się, podobnie jak rodzic/e, alkoholikiem. 

Jak syndrom DDA wpływa na nasze życie?

Syndrom DDA znacznie utrudnia człowiekowi funkcjonowanie w dorosłym życiu. Ma to związek z tym, że osoba DDA zachowuje rezerwę w dojrzałych relacjach opartych również na więzi seksualnej. Często posiada obawy przed zostaniem rodzicem. Istnieją pewne schematy zachowań, jednak nie da się jednoznacznie przesądzić o tym, jak dokładnie funkcjonują osoby z DDA, ponieważ model postaw jest różnorodny. Schematy, jakie przejawiają osoby DDA stanowią zarówno ilustrację dla tego typu zachowań, a z drugiej strony dają też pewną nadzieję na to, że da się poradzić sobie z tym problemem.

Jakie problemy mają dzieci DDA, kiedy dorastają?

U dzieci DDA występują najczęściej problemy zdrowotne. Ma to związek z życiem w przewlekłym stresie i strachem przed nieznanym. Gorsza odporność oraz występowanie różnych chorób somatycznych to tylko część dolegliwości z jakimi zmagają się dzieci DDA. Zauważono, że często skarżą się na silne bóle głowy, ogólne osłabienie, nudności i bezsenność. Występują wśród nich także zaburzenia odżywiania takie jak anoreksja, czy bulimia. Jednym z problemów dzieci DDA jest łatwość do popadania w nałogi (nie tylko od substancji psychoaktywnych, ale również behawioralnych). Dzieci DDA mają zaburzone poczucie własnej wartości, odczuwają skrajne emocje w stosunku do rodziców i są w stosunku do siebie wysoce krytyczne. 

Czy mam syndrom DDA?

Istnieje taka możliwość, jeśli na większość poniższych pytań odpowiedziałeś/odpowiedziałaś twierdząco:

• Masz trudności z odczuwaniem radości i przyjemności z zabawy?
• Nie potrafisz dobrze zorganizować́ swojego czasu, przez co masz zaległości?
• Obawiasz się krytyki i osądzania, ale sam dokładnie to robisz?
• Obawiasz się niepowodzenia, ale sabotujesz własne sukcesy?
• Obawiasz się odrzucenia, ale sam odrzucasz innych?
• Zastanawiasz się nad tym, czy jesteś normalny, bo sam nie jesteś w stanie tego ustalić?
• Ciężko jest ci przeprowadzić zmiany?
• Kłamiesz bez potrzeby?
• Jesteś swoim największym krytykiem?
• Bardzo poważnie traktujesz samego siebie?
• Jest ci ciężko nawiązać intymny kontakt z drugą osobą?
• Nerwowo reagujesz na zmiany, których nie możesz kontrolować?
• Czujesz, że jesteś inny niż wszyscy?
• Potrzebujesz nieustannej afirmacji i uznania?
• Bywasz albo skrajnie odpowiedzialny albo nieodpowiedzialny?
• Jesteś lojalny nawet wtedy, kiedy nie masz ku temu powodów?
• Pragniesz od razu zaspokajać swoje zachcianki?
• Biernie poddajesz się danej sytuacji i nie szukasz nawet innych alternatyw?
• Odgórnie szukasz napięć i sytuacji kryzysowych, a potem skarżysz się na nie?
• Starasz się unikać konfliktów lub specjalnie je zaostrzasz? 

Autor: Kamil Chludziński (psycholog)