Czym są zaburzenia dysocjacyjne?

Zaburzenia dysocjacyjne – charakterystyka ogólna

Samo pojęcie dysocjacji w psychopatologii obejmuje spektrum różnych doświadczeń, od najłagodniejszych form depersonalizacji i derealizacji (mogą występować u zdrowych osób, w przebiegu innych zaburzeń psychicznych, w przebiegu chorób somatycznych, po zażyciu środków psychoaktywnych) do najcięższych form dysocjacji jak w fudze dysocjacyjnej, amnezji dysocjacyjnej, dysocjacyjne zaburzenie identyfikacji. Sama dysocjacja rozumiana jest jako mechanizm obronny, nieraz chroniący przed konfrontacją z traumą. Warto też wspomnieć o całej gamie objawów konwersyjnych, w przypadku w mechanizmie dysocjacji pacjenci doświadczają najróżniejszych, nieraz bardzo ciężkich objawów somatycznych.

Wszystkie wyżej opisane pojęcia zostaną przedstawione dokładniej w dalszej części artykułu.

Przyczyny zaburzeń dysocjacyjnych

Zaburzenia dysocjacyjne dotyczą ok. 1% populacji, więc nie są rozpowszechnione, jednak wiążą się z wieloma objawami utrudniającymi codzienne funkcjonowanie. Do najważniejszych przyczyn zaburzeń dysocjacyjnych można zakwalifikować:

• traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa lub okresu nastoletniego, związane z molestowaniem seksualnym, wypadkami lub klęskami żywiołowymi i innymi trudnymi zdarzeniami;
• indywidualną podatność na doświadczenia, typ osobowości;
• brak wsparcia społecznego.

Jednocześnie trzeba pamiętać o tym, że tego typu zaburzenia nie muszą rozwinąć się u każdej osoby, która przeszła jakieś traumatyczne doświadczenia. Wiele zależy tu również od czynników osobowościowych.

Rodzaje zaburzeń dysocjacyjnych

Jednym z bardzo chętnie omawianych w literaturze zaburzeniem dysocjacyjnym jest osobowość mnoga. W takim przypadku pacjent tworzy kilka tożsamości, które nie mają o sobie pojęcia, a więc funkcjonują w sposób niezależny. Mogą różnić się między sobą nie tylko sposobem myślenia, celami, opiniami na różne tematy, ale także płcią, wiekiem czy zainteresowaniami.

Innym rodzajem tego typu zaburzeń jest amnezja dysocjacyjna, która polega na utracie pamięci, jednak nie z przyczyn neurologicznych. W takiej sytuacji pacjent zapomina o różnych faktach ze swojego życia i często nie można się z nim porozumieć, a to bywa groźne dla zdrowia. W niektórych przypadkach osoba z amnezją decyduje się na wykształcenie nowych tożsamości, podróżowanie do wielu miejsc i zaczynanie „z czystą kartą”, jako ktoś zupełnie inny, co nazywane jest fugą dysocjacyjną.

W literaturze opisywane są również inne zaburzenia dysocjacyjne, takie jak problemy ruchowe (paraliż, niedowład), stupor (jednostka odcina się całkowicie od innych ludzi i świata, nie podejmuje prób komunikacji, nie reaguje, nie porusza się) lub drgawki. Dodatkowo niektórzy pacjenci doświadczają ciężkich objawów somatycznych zaburzeń dysocjacyjnych, w tym zaburzeń czucia i niedowładów, a także symptomów neurologicznych.

Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych

Podstawą leczenia zaburzeń dysocjacyjnych jest psychoterapia, która stanowi skuteczną formę pomocy. Dobrym rozwiązaniem może być terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym lub terapia metodą EMDR. To drugie rozwiązanie przeznaczone jest właśnie do leczenia traum, złych doświadczeń z przeszłości oraz zaburzeń lękowych, stresu i trudnych emocji. W przypadku zaburzeń dysocjacyjnych ważną przyczyną są właśnie doświadczenia i traumy, dlatego ten typ terapii zwykle przynosi dobre rezultaty w stosunkowo krótkim czasie.

Czasami pewne elementy dezintegracji tożsamości mogą wskazywać na zaburzenia osobowości. W takim przypadku dobrym rozwiązaniem jest test psychologiczny w kierunku zaburzeń osobowości. Następnym krokiem może być psychoterapia poznawczo-behawioralna lub psychodynamiczna.

W niektórych przypadkach zaburzenia dysocjacyjne mijają samoistnie, jednak nie oznacza to, że podjęcie terapii jest złą decyzją. Symptomy powinny zostać jak najszybciej skonsultowane ze specjalistą, ponieważ im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym szybsze i trwalsze będą efekty.

W zdecydowanej większości sytuacji zaburzenia dysocjacyjne można wyleczyć przy pomocy samej psychoterapii. Zdarza się, że objawy są na tyle silne, iż konieczne jest połączenie psychoterapii z farmakoterapią, a więc wizytami u lekarza psychiatry. Czasami jedyną opcją jest hospitalizacja, zwłaszcza jeśli symptomy znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie.

Zobacz także: Pierwsza wizyta u psychoterapeuty – jak się przygotować, żeby czuć się komfortowo i bezpiecznie?