Czym jest bulimia? Jak ją rozpoznać?

Czym jest bulimia? Kryteria diagnostyczne bulimii

Osoby chorujące na bulimię mają prawidłową masę ciała lub lekko ją przekraczają, w kierunku lekkiej nadwagi. Zazwyczaj nie zwracają na siebie zbytniej uwagi otoczenia ze względu na sposób odżywiania. W towarzystwie jedzą normalnie lub niewiele mniej niż inni. Do epizodów objadania się i kompensacji dochodzi w samotności i ukryciu. Mogą chorować niezauważeni latami, z okresami zaostrzeń i remisji, a zachowania destrukcyjne stają się ich sposobem na radzenie sobie z samą chorobą i negatywnymi emocjami.

W kwestiach diagnostycznych w Polsce obowiązuje Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, od stycznia 2022 roku zaczęła obowiązywać nowa zaktualizowana wersja Klasyfikacji ICD-11. Całkowite przejście z ICD-10 na ICD-11 planowane jest do końca 2026 roku.

Najważniejszą zmianą w przypadku bulimii, oprócz zmiany samego oznaczania i położenia w klasyfikacji, jest zmiana kryterium związanego z częstotliwością występowania i nawracania epizodów przejadania się, do jednego epizodu w tygodniu przez okres co najmniej jednego miesiąca.

BMI pacjentów z bulimią mieści się zazwyczaj w widełkach prawidłowej masy ciała i wynosi 18,5-24,9 kg/m² lub na siatkach centylowych między 25 a 85 centylem. Natomiast BMI poniżej 18,5 kg/m² lub 3 centyla wyklucza bulimię.

W celu rozpoznania zaburzeń odżywiania należy przede wszystkim wykluczyć dwie kwestie: czy trudności związane z jedzeniem nie wynikają z innych problemów zdrowotnych i czy zachowania związane z jedzeniem nie są podyktowane normami kulturowymi.

Sprawdź także: Kompulsywne objadanie się

Jakie są objawy bulimii?

Żarłoczność psychiczna, czyli Bulimia Nervosa (ICD-10: F50.2; ICD-11: 6B81), to występujące i nawracające epizody przejadania się (co najmniej raz w tygodniu w przeciągu co najmniej jednego miesiąca). Epizod objadania charakteryzuje się dwoma następującymi cechami:

1. Jedzeniem w określonym czasie (np. w przeciągu dwóch godzin) takiej ilości jedzenia, która przekracza ilość jedzenia, którą większość ludzi zjadłaby w podobnym czasie i podobnych okolicznościach.
2. Epizodowi objadania towarzyszy również poczucie braku kontroli nad jedzeniem. Jest to najczęściej uczucie braku możliwości zapanowania nad ilością zjadanego pożywienia lub poczucie braku możliwości zaprzestania jedzenia.

Osobie cierpiącej na bulimię towarzyszy również uporczywa koncentracja na jedzeniu i silne pragnienie lub przymus jedzenia (głód). Co ważne samoocena pozostaje pod nadmiernym wpływem kształtu i masy ciała.

Objadaniu towarzyszą powtarzające się niewłaściwe zachowania kompensacyjne, mające na celu przeciwdziałać przyrostowi masy ciała. Może to być jedna lub więcej z następujących metod:

• prowokowanie wymiotów,
• restrykcje żywieniowe, głodówki,
• nadużywania środków przeczyszczających lub lewatyw,
• nadużywanie środków moczopędnych,
• stosowanie leków obniżających łaknienie i służących redukcji masy ciała,
• pomijanie dawek leków np. w przypadku cukrzycy,
• intensywna ćwiczenia fizyczne.

Informacje na temat bulimii można znaleźć również w klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5. Kryteria rozpoznania zaburzeń odżywiania w ICD-11 i DSM-5 są w większości zgodne. W przypadku bulimii różnią się przede wszystkim kryterium czasowym występowania epizodów objadania się. Dodatkowo, klasyfikacja amerykańska określa postać bulimii (z przeczyszczaniem lub bez przeczyszczania), stopień remisji zaburzenia (częściowy lub pełny) oraz wyróżnia czterostopniowy poziom nasilenia objawów:

• łagodny: 1-3 epizodów na tydzień,
• umiarkowany: 4-7 epizodów na tydzień,
• znaczny/ciężki: 8-13 epizodów na tydzień,
• skrajny / bardzo ciężki: powyżej 14 epizodów na tydzień.

Przeczytaj także: Emocjonalne jedzenie – jak pozostać w zdrowej i stabilnej relacji z jedzeniem?

Jak diagnozuje się bulimię? Leczenie bulimii

Diagnozę w przypadku zaburzeń odżywiania może postawić tylko lekarz psychiatra, on również decyduje o farmakoterapii. Psycholodzy, psychoterapeuci czy dietetycy mogą tylko poinformować pacjenta o swoich obserwacjach i zasygnalizować swoje podejrzenie.

W warunkach ambulatoryjnych najczęściej stosowana jest psychoterapia poznawczo-behawioralna oraz systemowa. W zależności od stanu Pacjenta istnieją różne formy wsparcia i leczenia. Ważnym wskaźnikiem w przypadku zaburzeń odżywiania, decydującym o możliwości podjęcia leczenia ambulatoryjnego, jest wskaźnik BMI, najczęściej BMI>15 kg/m². Pacjent może skorzystać z różnych form psychoterapii: psychoterapii indywidualnej, rodzinnej, grupowej. Ważnym elementem w procesie zdrowienia jest psychoterapia i wsparcie psychodietetyczne. Współpraca całego zespołu specjalistów przy leczeniu zaburzeń odżywiania ma najlepszą skuteczność.

Czy może być potrzebna hospitalizacja?

W przypadku bulimii jest to rzadszy przypadek niż przy anoreksji. Jednak może dość do sytuacji, kiedy hospitalizacja będzie konieczna. Może tak się wydarzyć ze względu na odwodnienie, niedobory elektrolitów, hipoglikemię i inne dolegliwości somatyczne (zasłabnięcia, zawroty głowy itp.), nieprawidłowe wyniki badań (morfologia, EKG) oraz zaburzenia rytmu serca (np. bradykardię).

Hospitalizacja może być konieczna również w przypadku nasilonych objawów psychopatologicznych, odmowy przyjmowania pokarmów, ograniczania płynów, nasilonych wymiotów, ciężkiej depresji, myśli samobójczych czy innych uzależnień.

Jakie są konsekwencje bulimii?

Częste prowokowanie wymiotów i inne sposoby oczyszczania organizmu mogą powodować zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej ustroju i gospodarki wodno-elektrolitowej, które mogą być niebezpieczne dla życia. Główne powikłania bulimii związane są z chemicznym oddziaływaniem treści wymiotów na przełyk i jamę ustną (uszkodzenie szkliwa, uszkodzenia przewodu pokarmowego, krwawienia z przełyku lub żołądka, zaparcia, biegunki, dyspepsja i zapalenie trzustki). Pacjenci mogą doświadczać również skutków choroby w obrębie funkcjonowania psychicznego. Mogą pojawić się zaburzenia zachowania, objawy nerwicowe, gorsza koncentracja, depresja, nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych, lęk i próby samobójcze.

Skutki prowokowania wymiotów i częstych wahań masy widoczne są również w ogólnym osłabieniu organizmu, stanie skóry i zaburzeniach miesiączkowania (w przypadku kobiet).

Rokowania w bulimii

Pod wpływem leczenia u ok. 50-70% osób chorych na bulimię objawy ustępują.  W przypadku 9-20% pacjentów pomimo leczenia, objawy chorobowe nie ustępują. U ok. 3-4% pacjentów dochodzi do rozwoju anoreksji.

Śmiertelność w przypadku bulimii szacowana jest na poziomie 0,3-1,1%.

Autor: Anna Partyka-Olkuska, dietetyk, psychodietetyk