Czym charakteryzuje się osobowość zależna? Jak ją leczyć?

Co to jest osobowość zależna i jakie są jej objawy?

Osobowość zależna definiowana jest jako zaburzenie osobowości cechujące się niesamodzielnością, zależnością od innych. Charakterystyczne jest również oczekiwanie na opiekę i pomoc od innych, bez wykazywania inicjatywy i chęci działania. Pacjenci z osobowością zależną zwykle przejawiają niską samoocenę oraz zachowania lękowe. Poszukują relacji, w których mogą wejść w rolę dziecka. Bardzo często występuje również problem z podejmowaniem decyzji, czego symptomem jest konieczność konsultowania wszystkich kwestii z innymi i oczekiwania na zapewnienia o słuszności swoich postanowień.

Pacjenci z osobowością zależną obawiają się, że inni ludzie ich opuszczą, przez co żyją w ciągłym poczuciu niepokoju i lęku. Jednostki te często działają w taki sposób, aby być zależnymi od reszty społeczeństwa i bliskich sobie osób. Dobrym przykładem może być niechęć do zrobienia prawa jazdy, ukończenia różnych kursów i szkoleń, nauczenia się załatwiania spraw bankowych i urzędowych. Wszystko to sprawia, że osoba taka zaczyna być zależna od innych ludzi.

Psychoterapia indywidualna

Dowiedz się więcej

W przypadku osobowości zależnej mogą pojawić się następujące symptomy:

• Zaniepokojenie, cechy osobowości unikającej;
• Lęk przed porzuceniem;
• Posiadanie złych przeczuć na przyszłość, lęk;
• Poszukiwanie sposobów radzenia sobie z trudnościami, przy jednoczesnej koncentracji na spokoju w życiu codziennym.
  

Należy jednak zaznaczyć, że nie każdy przejawiający wyżej wymienione symptomy jest jednostką z osobowością zależną, ponieważ konieczne jest spełnienie kryteriów ogólnych zaburzeń osobowości, zgodnych z podręcznikami diagnostycznymi. ICD-11 wskazuje między innymi na następujące objawy:

• Zaburzenie jest trwałe w czasie, a więc utrzymuje się dłużej niż dwa lata;
• Wzór zachowania jest obecny w różnych sytuacjach społecznych, osobistych, interpersonalnych;
• Konkretne symptomy sprawiają, że u jednostki pojawia się dyskomfort lub problemy w funkcjonowaniu społecznym.

Przeczytaj także, czym jest syndrom DDA.

Przyczyny osobowości zależnej

Zaburzenia osobowości mogą mieć zróżnicowane przyczyny. W przypadku osobowości zależnej wyróżnia się różne czynniki prowadzące do jej wykształcenia. Największy wpływ na wykształcenie osobowości zależnej wpływ czynniki środowiskowe, a więc wychowanie, w tym postawy rodziców wobec dziecka, sposób komunikacji. Osobowość zależna może być w dużym stopniu spowodowana autorytarnym stylem wychowania lub nadopiekuńczością, a więc wyręczaniem dziecka, utrudnianiem samodzielności, kontrolowaniem go na każdym kroku. Niektórzy badacze wskazują również na przyczyny genetyczne, które mogą mieć pewien związek z osobowością zależną.

Osobowość zależna w związku

Relacja z partnerem o osobowości zależnej jest dosyć trudna i może wywoływać stres. Jednostka zależna potrzebuje stałej opieki oraz uwagi i kontaktu ze strony drugiej osoby – chodzi tu m.in. o telefonowanie, wiadomości na komunikatorach czy spotkania. Wszystko to może sprawiać, że dana osoba będzie postrzegana jako nadmiernie kontrolująca i narzucająca się.

Dodatkowo taka osoba potrzebuje pomocy w wielu kwestiach, wymaga wsparcia w załatwianiu różnych spraw, a także podejmowaniu decyzji. Partner zależny często podporządkowuje się drugiej osobie z obawy przed odrzuceniem lub rozstaniem, jak również stara się zaspokoić jej potrzeby. Taki związek jest jak najbardziej możliwy, jednak wymaga akceptacji ze strony drugiej osoby. W sytuacji, gdy pojawiają się problemy i brak zrozumienia, może sprawdzić się psychoterapia par.

Leczenie osobowości zależnej

Zwykle pierwszym krokiem jest diagnoza, a więc test psychologiczny w kierunku zaburzeń osobowości. W ten sposób można dokładnie przeanalizować wyniki pacjenta i je omówić. Specjalista, a więc psycholog lub psychoterapeuta, przeprowadza test, dzięki czemu może znacznie lepiej poznać pacjenta.

Kolejnym etapem jest psychoterapia, którą przeprowadza się np. w nurcie poznawczo-behawioralnym. Najważniejszy cel leczenia stanowi wzmocnienie poczucia własnej wartości i samooceny u pacjenta, a także nauczenie go, że jest samowystarczalny i samodzielny. W przypadku zaburzeń osobowości zdarza się, że u danej osoby występują inne trudności, w tym między innymi zaburzenia lękowe, zaburzenia afektywne lub inne. Szczególne znaczenie ma zajęcia się tymi problemami jako pierwszymi, a dopiero później zaburzeniami osobowości. Zdarza się bowiem, że to właśnie zaburzenia lękowe lub afektywne były czynnikami prowadzącymi do wykształcenia zaburzeń osobowości. W tym przypadku możliwe jest więc połączenie procesu psychoterapii z farmakoterapią i stosowaniem na przykład leków przeciwlękowych lub antydepresyjnych, przepisanych przez psychiatrę. Z kolei w trakcie spotkań z psychoterapeutą pacjent rozmawia ze specjalistą, uczy się nowych sposobów zachowania i jest zachęcany do wykonywania niewielkich kroków w stronę samodzielności i niezależności życiowej.