Badania laboratoryjne i bakteriologiczne w ciąży

Morfologia krwi obwodowej z rozmazem

Obejmuje ocenę jakościową i ilościową elementów morfotycznych krwi (komórek krwi) czyli liczby leukocytów, erytrocytów, wartości hematokrytu, wskaźników czerwonokrwinkowych, liczby krwinek płytkowych oraz bezwzględnej i względnej liczby poszczególnych populacji krwinek białych (rozmaz).

Celem badania jest ocena aktualnego stanu układu krwiotwórczego, ocena stopnia fizjologicznej niedokrwistości ciężarnych oraz prawdopodobieństwa wystąpienia niedokrwistości jawnej np. spowodowanej niedoborem żelaza w przebiegu ciąży.

Wynik badania przedstawiony zazwyczaj jest w formie komputerowego wydruku. Jego poszczególne symbole oznaczają:

• WBC - krwinki białe (leukocyty),

• RBC - czerwone krwinki (erytrocyty),

• HGB (Hb) – hemoglobina,

• HCT – hematokryt,

• MCV - średnia objętość czerwonej krwinki,

• RDW - rozkład objętości krwinek czerwonych,

• MCH - średnia masa hemoglobiny w krwince,

• MCHC - średnie stężenie hemoglobiny w krwince,

• RDW - rozkład objętości krwinek czerwonych,

• PLT - płytki krwi (trombocyty),

• RET – retikulocyty,

• LYMPH – limfocyty,

• EOS – eozynofile (granulocyty kwasochłonne),

• BASO – bazofile (granulocyty zasadochłonne),

• NEUT – neutrofile (granulocyty obojętnochłonne),

• MONO - monocyty.

Mocz badanie ogólne

Celem badania moczu jest ocena aktualnego stanu nerek i układu moczowego. Polega na  ocenie właściwości fizykochemicznych moczu (kolor i przejrzystość, odczyn pH, ciężar właściwy moczu, obecność: glukozy, białka, bilirubiny, ketonów w moczu, azotynów, urobilinogenu) oraz składników osadu (nabłonków, erytrocytów, leukocytów, bakterii, związków mineralnych).

Do badania najlepiej pobrać mocz poranny (pierwsza poranna próbka moczu). Mocz pobieramy ze środkowego strumienia, przy zachowaniu zasad higieny -  wcześniej należy dokładnie się podmyć. Pierwszą porcję moczu oddajemy do toalety, a kolejną do uprzednio przygotowanego pojemniczka (opisanego imieniem i nazwiskiem). Mocz należy dostarczyć w ilości określonej przez laboratorium – minimum 10 ml. Jeśli próbka moczu musi być przechowywana to najlepiej w lodówce.

Badanie glukozy

Glukoza to najważniejszy z cukrów wpływający na gospodarkę węglowodanową organizmu, ważny do otrzymywania energii. Podstawowym regulatorem jej poziomu we krwi jest insulina, która obniża poziom cukru. Badania wykonywane są w celu zdiagnozowania nie wykrytych wcześniej zaburzeń gospodarki węglowodanowej – w tym cukrzycy. Standardowo, poziom glukozy badany jest w surowicy krwi należy wykonać rano na czczo, 12-14 godzin po ostatnim posiłku. Badanie powinno być wykonane do 10 tygodnia ciąży.

Między 24 a 26 tygodniem ciąży wykonywany jest test doustny test tolerancji glukozy – OGTT (ang. oral glucose tolerance test). Badanie to służy między innymi do diagnostyki cukrzycy u kobiet w ciąży.

Przygotowanie do badania:

• przez minimum 3 dni należy prowadzić normalny tryb życia - nie ograniczać diety, nie zwiększać ani nie zmniejszać wysiłku fizycznego,

• badanie należy wykonać rano, na czczo, 8 – 14 godzin po ostatnim posiłku,

• po co najmniej 8 godzinnym odpoczynku nocnym (sen),

• przez 72 godziny przed testem nie należy stosować steroidoterapii i β-mimetyków.

Przebieg badania:

• sprawdzenie poziomu glukozy glukometrem, a następnie pobranie krwi na czczo,

• 75 g glukozy rozpuszczonej w 250 – 300 ml wody należy wypić w ciągu 5 minut,

• po obciążeniu glukozą przez 2 godziny należy pozostać w spoczynku (pozycja siedząca),

• pomiar czasu należy rozpocząć z chwilą rozpoczęcia wypijania glukozy,

• w czasie testu nie powinno się jeść, spożywać płynów oraz palić papierosów,

• wszelkie niepokojące objawy należy zgłosić w gabinecie zabiegowym,

• kolejne próbki krwi pobierane są po 1 i 2 godzinach.

Wypicie roztworu glukozy może powodować znaczne podwyższenie poziomu glukozy we krwi. Może to wywołać dające dyskomfort objawy: senność, pragnienie, przyspieszanie tętna, mdłości, wymioty. Ponieważ badanie wymaga pozostania w miejscu przez 2 godziny, polecamy zabrać ze sobą gazetę lub książkę, w celu urozmaicenia sobie czasu.

Kiła

VDRL (z ang. veneral disease research laboratory) to badanie przesiewowe w kierunku kiły. Wykrywa przeciwciała wytworzone w organizmie pod wpływem drobnoustroju wywołującego kiłę - krętka bladego

Zakażenie następuje przeważnie drogą płciową. Warunkiem przeniesienia zakażenia jest obecność zmiany pierwotnej lub sączących wykwitów u osoby chorej oraz drobnych uszkodzeń nabłonka błon śluzowych u osoby zakażonej. Kiła nieleczona w czasie ciąży może być przyczyną: przedwczesnego ukończenia ciąży, wrodzonej infekcji u płodu, nieimmunologicznego obrzęku płodu i wewnątrzmacicznego obumarcia płodu. Badanie wykonywane jest do 10 tygodnia ciąży oraz między 33 – 37 tygodniem ciąży u kobiet ze zwiększonym ryzykiem zakażenia

HIV – ludzki wirus niedoboru odporności

Test w kierunku HIV wykonywany jest do 10 tygodnia ciąży. U wszystkich ciężarnych, które mają wynik ujemny, badanie należy powtórzyć w III trymestrze ciąży (33-37 tydzień ciąży). Ciąża u kobiety zakażonej HIV jest związana z bardzo dużym ryzykiem przeniesienia infekcji na płód i noworodka, ale leczenie w ciąży zapobiega zakażeniu w około 98% przypadków.

HCV– wirusowe zapalenie wątroby typu C

Badanie pozwala wykryć przeciwciała przeciw wirusowi zapalenia wątroby typu C we krwi. Dodatni wynik testu na obecność przeciwciał przeciw HCV oznacza najprawdopodobniej zakażenie HCV, nawet jeśli dana osoba nie wie, kiedy została zakażona (przebieg infekcji był łagodny). W ciąży możliwe są fałszywie dodatnie wyniki na obecność przeciwciał przeciw HCV, wymagające dalszej weryfikacji. Kobiety w ciąży z infekcją HCV mogą zakażać noworodki w czasie porodu. Właściwe postępowanie po porodzie pozwala zapobiec transmisji wirusa od matki do dziecka.

HBS – wirusowe zapalenie wątroby typu B

Obecnie zalecane jest profilaktyczne badanie obecności antygenu HBsAg u wszystkich ciężarnych między 33 – 37 tygodniem ciąży. W przypadku uzyskania pozytywnego wyniku i potwierdzenia zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B u matki, noworodek do 48 godzin po porodzie otrzyma hiperimmunizowaną globulinę Hepatitis B (HBIg), która zawiera wysokie stężenia przeciwciał anty - HBs i anty - HBc. Zabezpieczy to noworodka przed zakażeniem, do którego mogło dojść w trakcie porodu, w wyniku kontaktu z wydzieliną dróg rodnych matki.

Toxoplazmoza IgG, IgM

Toxoplazmoza jest wywołana przez pierwotniaka toxoplasma gondii. Zazwyczaj nie wykazuje objawów, dlatego zakażenie można wykryć jedynie dzięki badaniu. Polega ono na oznaczeniu w surowicy krwi przeciwciał klasy IgG i IgM. Wysoki wynik przeciwciał IgG (przy ujemnym IgM) świadczy o przebytej w przeszłości chorobie (nabyta odporność chroni przed zakażeniem). Pierwsze badanie wykonuje się do 10 tygodnia ciąży. Jeżeli wynik będzie ujemny, kolejne badanie należy powtórzyć w II trymestrze ciąży.

Różyczka IgG, IgM

Badanie na obecność przeciwciał różyczki wykonuje się u ciężarnych do 10 tygodnia ciąży. Oznacza się w surowicy krwi  przeciwciała IgG i IgM. Brak przeciwciał IgG dla różyczki oznacza, że kobieta nie przeszła choroby, ani nie była przeciwko niej szczepiona. Obecność przeciwciał IgG przy jednoczesnym braku przeciwciał IgM wskazuje na wcześniejszy kontakt z wirusem różyczki - kobieta była zaszczepiona lub chorowała na różyczkę - jest na nią odporna. Z kolei obecność przeciwciał IgM oznacza zakażenie wirusem różyczki, do którego doszło niedawno. Wirus różyczki jest szczególnie niebezpieczny w okresie ciąży. Może być przyczyną poronienia, ciężkich wad wrodzonych płodu, opóźnienia rozwoju psychoruchowego czy też zahamowania wewnątrzmacicznego rozwoju płodu. W ciąży istnieją przeciwwskazania do szczepienia przeciwko różyczce.

Grupa krwi i RH; przeciwciała odpornościowe

Do 10 tygodnia ciąży oznacza się grupę krwi. Badanie to ma na celu ocenę ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego między matką a dzieckiem. onflikt w zakresie układu Rh D może nieść poważne następstwa dla płodu.

Konflikt w układzie Rh D powstaje, gdy matka jest RhD ujemna (Rh /-/, tzn. na jej krwinkach nie stwierdza się antygenu D), a ojciec RhD dodatni (Rh /+/, tzn. na jego krwinkach występują antygeny D)i dziecko dziedziczy po ojcu czynnik RhD (Rh /+/). Jeśli w czasie ciąży dojdzie do kontaktu krwi płodu (zawierającej antygen RhD) z krwią matki wówczas w jej organizmie rozpoczyna się produkcja przeciwciał skierowanych przeciwko tym antygenom. Przeciwciała mogą przechodzić przez łożysko i prowadzić do rozpadu krwinek czerwonych płodu. W pierwszej ciąży nie rozwijają się objawy konfliktu u płodu. Niebezpieczeństwo istnieje w kolejnych ciążach, gdy dziecko dziedziczy po ojcu czynnik Rh D.

Profilaktyka konfliktu serologicznego polega na podaniu immunoglobuliny anty D.  warunkiem zastosowania jest dodatni czynnik Rh ojca dziecka i brak przeciwciał anty-D w surowicy matki. W ciąży pojedynczej, w profilaktyce śródciążowej, pomiędzy 28 a 30 tygodniem ciąży zaleca się podanie 300μg immunoglobuliny Anty-RhD. Istnieje możliwość otrzymania immunoglobuliny w ramach NFZ - należy umówić wizytę do ginekologa w placówce, która posiada kontrakt z NFZ. Podczas konsultacji lekarz kwalifikuje do podania leku. Przed podaniem immunoglobuliny wymagane jest wykonanie badanie w kierunku przeciwciał anty - D.

Wymaz z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców B-hemolizujących (GBS)

Streptococcus agalactiae to bakteria, która  może kolonizować dolny odcinek przewodu pokarmowego, odbyt i środowisko pochwy. Ryzyko zakażenia noworodka wynosi 70%. U noworodków paciorkowiec ten może być przyczyną wczesnego pojawienia się zakażenia w pierwszym tygodniu życia, najczęściej pod postacią rożnych chorób układu oddechowego, zapalenia płuc i posocznicy. Wszystkie kobiety w ciąży są poddane przesiewowym badaniom mikrobiologicznym w kierunku obecności GBS pomiędzy 35 a 37 tygodniem ciąży. W tym celu należy pobrać wymazy z przedsionka pochwy oraz z odbytnicy wykorzystując dwie jałowe wymazówki. W przypadku stwierdzenia nosicielstwa S. agalactiae położna bądź ginekolog prowadzący ciążę wpisuje tę informację do Karty Ciąży.

Profilaktyczne podanie antybiotyku wdraża się z chwilą rozpoczęcia porodu. Najczęściej jest to penicylina lub ampicylina podawana dożylnie.

Cytologia szyjki macicy

Cytologia szyjki macicy to proste, bezpieczne i bezbolesne badanie przesiewowe, które pozwala wykryć nowotwory szyjki macicy. Optymalnie badanie to powinno być wykonane podczas pierwszej wizyty w okresie ciąży (lub przy każdej kolejnej). Polega na mikroskopowej ocenie wymazu z szyjki macicy - komórek nabłonka z części pochwowej szyjki macicy oraz z kanału szyjki macicy. Materiał do badania cytologicznego należy pobrać przed wykonaniem badania ginekologicznego oraz badania USG. Co najmniej 4 dni przed pobraniem wymazu cytologicznego nie należy stosować leków dopochwowych oraz wykonywać irygacji pochwy. Od ostatniego współżycia seksualnego powinno minąć minimum 24 godziny.

Wynik przedstawiony jest w sposób opisowy. W opisie badania najistotniejsze są: ocena jakości rozmazu, jego ogólna charakterystyka, opis zmian oraz dodatkowe wyjaśnienia.