25 listopada Międzynarodowy Dzień Eliminacji Przemocy wobec Kobiet

Przemoc mężczyzn wobec kobiet jest wyrazem historycznie ukształtowanego, nierównego podziału władzy pomiędzy kobietami i mężczyznami. Historycznie rzecz biorąc, w procesie powstawania nowoczesnych państw władzę w rodzinie uzyskali mężczyźni. Męską dominację w rodzinie umocniły następnie przepisy prawa oraz normy i struktury społeczne. Przez setki lat bicie żon było prawnie sankcjonowane. Dopiero pod koniec XIX wieku rozpoczął się proces delegalizowania tej uświęconej tradycją praktyki, dającej mężczyznom prawo do dyscyplinowania swoich żon. Kobiety znacznie później niż mężczyźni uzyskały prawa wyborcze i pełne prawo do nauki. W Polsce niewiele ponad 100 lat temu kobiety zostały dopuszczone do studiowania na uniwersytetach. Były wykluczone z udziału w życiu politycznym, a w wielu innych dziedzinach życia nie mogły korzystać ze statusu osoby prawnej – kobiety były uzależnione od swoich ojców i mężów, tym samym nie mogły decydować o własnym losie. Sprawcy przemocy wyjaśniają swoje zachowanie pragnieniem naprawy lub zmiany czy potrzebą ukarania partnera. Przekonanie, że znęcanie się nad żoną jest blisko związane z powszechnie uznawanym prawem do kontrolowania zachowań partnera, częściowo wyjaśnia przemoc opisywaną przez tysiące kobiet. Warunkiem zmiany tych przekonań jest społeczna refleksja i krytyka kulturowych czynników przyzwalających na stosowanie przemocy, uwzględniających m.in. wiarę w naturalny porządek rzeczy, uprzedmiotowienie kobiet, kulturową akceptację podporządkowania i tolerancję dla stosowania przymusu i siły fizycznej. Stosujący przemoc mężczyźni działają zwykle w oparciu o system przekonań uznających ich prawo do dyscyplinowania partnerek i do korzystania z usług kobiet, których obowiązkiem ma być posłuszeństwo wobec mężczyzn. Historyczne i kulturowe podstawy systemu rodziny patriarchalnej ukształtowały stosunki władzy w rodzinie, przypisując mężczyźnie rolę tzw. głowy rodziny, a kobiecie rolę jej podporządkowanego członka. Koncepcja uznająca istnienie naturalnego, hierarchicznego porządku znajduje potwierdzenie w każdym aspekcie funkcjonowania społeczeństwa, w którym hierarchiczne struktury społeczne odgrywają podstawową rolę.

Drugim kulturowym czynnikiem przyczyniającym się do stosowania przemocy wobec kobiet jest powszechne używanie wizerunków kobiet jako przedmiotów. Chłopcy wychowywani są w kulturze, w której rzeczy należące do „świata kobiet” są przedmiotem szyderstw i która nakazuje im pozbyć się wszelkich cech, jakie mogłyby ich upodobnić do dziewcząt: skłonności do płaczu, zabawy lalkami lub okazywania strachu. Wykorzystanie ciała kobiecego do zwiększenia sprzedaży wielu towarów, od samochodów po karty płatnicze, umacnia w sprawcach skłonność do postrzegania kobiet jako przedmiotów. Nieproporcjonalnie wysoki zakres uprzedmiotowienia kobiet w społeczeństwie jest niewątpliwie jednym z czynników decydujących o utrwaleniu się ich wizerunku jako ofiar stosowanej przez mężczyzn przemocy. Najważniejszym uwarunkowanym kulturowo czynnikiem zachęcającym do stosowania przemocy jest bezkarność jej sprawców. Nieustanne poczucie zagrożenia i jawne groźby są od czasu do czasu wzmacniane uderzeniem pięścią w twarz, kopnięciem lub innym upokarzającym ofiarę zachowaniem. Trudno powiedzieć o kimś, kto znęca się nad swoją partnerką, by poniósł konsekwencje swojego czynu. Interweniujący funkcjonariusze policji proszą znęcającego, żeby się uspokoił, radzi poszukać pomocy psychologa lub ograniczył picie. To samo można powiedzieć o sądach, które orzekają niskie wyroki i nie zapewniają ofiarom właściwej ochrony i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i cierpienie. Stereotypy, którym ulegamy, sprawiają, że mamy skłonność do doszukiwania się odpowiedzialności za przemoc po stronie samych ofiar.

Doświadczenie pokazuje, że można osłabić wpływ kulturowych czynników sprzyjających przemocy wobec kobiet. Przez zmianę tradycyjnego podejścia do tego zjawiska i realizację specyficznych programów i procedur nastawionych na zmianę tradycyjnego podejścia, ofiary mogą być skuteczniej chronione przed przemocą. W społeczeństwie zaczyna się kształtować nowy klimat wynikający z innego sposobu myślenia o stosunkach między mężczyznami i kobietami w związkach intymnych.

Przemoc to jedno z najbardziej przerażających, uporczywych i rozpowszechnionych nadużyć, które łamią prawa człowieka. Dotyka ona co trzecią kobietę na świecie. Oznacza to, że przemoc dotyczy kogoś w Twoim otoczeniu. Może to być ktoś z rodziny, osoba z którą pracujesz czy przyjaciółka. A może sama jej doświadczasz. Bycie ofiarą przemocy nie jest tematem tabu. Każdy kto doznaje przemocy może skorzystać ze specjalistycznej pomocy. Poniżej zostaje przedstawiona lista form takowej pomocy:

• jeśli czujesz, że bezpieczeństwo Twoje albo Twoich bliskich jest zagrożone – nie zastanawiaj się – natychmiast wezwij policję. Możesz skorzystać z numerów alarmowych 112 i 997, które są czynne całą dobę. Jeżeli z jakichś powodów nie chcesz dzwonić na policję, możesz skontaktować się z „Niebieską Linią” pod numerem 800 120 002 – konsultanci pomogą Ci, mówiąc, co najlepiej zrobić w Twojej sytuacji. Niebieska linia jest bezpłatna i czynna całą dobę. Pamiętaj, Niebieska Linia to nie jest numer alarmowy! Jeżeli czyjeś zdrowie lub życie jest bezpośrednio zagrożone – dzwoń pod numer 112 lub 997.
• jeśli w wyniku przemocy masz obrażenia, uzyskaj zaświadczenie lekarskie o przyczynach i rodzaju obrażeń. Takie zaświadczenie może być dowodem w sprawie sądowej. Jeśli złożysz zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa biegły lekarz sądowy może – na podstawie takiego zaświadczenia – wydać opinię sądowo-lekarską. Taka opinia jest mocnym dowodem w sprawie sądowej. Wystawienie zaświadczenia jest bezpłatne.
• jeżeli uciekasz przed sprawcą przemocy, możesz znaleźć schronienie w specjalnych ośrodkach, na przykład w Specjalistycznym Ośrodku Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie (w skrócie: Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia), Ośrodku Interwencji Kryzysowej. Ośrodki zapewniają schronienie i specjalistyczną pomoc, między innymi psychologiczną, prawną, socjalną. Możesz tam zostać do trzech miesięcy. Możesz zgłosić się do ośrodka razem z dziećmi. Ze schronienia możesz skorzystać w dowolnym momencie. 

Więcej informacji na temat uzyskania pomocy dla ofiar przemocy znajdziesz na stronie gov.pl.