Zawał serca – objawy, przyczyny, sposoby leczenia

Z tego artykułu dowiesz się, jakie objawy mogą wskazywać na zawał serca oraz jakie czynniki sprzyjają powstaniu tej patologii. Sprawdź, na podstawie jakich badań lekarz stawia rozpoznanie oraz na czym polega leczenie zawału mięśnia sercowego.

Zawał serca – co to jest?

Zawał serca to martwica mięśnia sercowego, do której dochodzi w wyniku niedokrwienia tkanek przez ponad 20 minut, spowodowanego zamknięciem światła tętnicy wieńcowej (naczynia doprowadzającego krew do mięśnia sercowego). Zawał jest postacią choroby niedokrwiennej serca i z reguły nie rozwija się u osób w wieku poniżej 40 lat. Szczyt zachorowań przypada między 50–70. rokiem życia. Zawał serca u kobiet występuje rzadziej niż u mężczyzn. Choroba ta wymaga niezwłocznego wezwania pogotowia ratunkowego, uważana jest bowiem za jedną z głównych przyczyn przedwczesnej śmierci.

Zawał serca – przyczyny

Do zawału mięśnia sercowego dochodzi w przeważającej większości przypadków w przebiegu choroby wieńcowej [link] na tle miażdżycy tętnic wieńcowych [link]. Ognisko miażdżycy nazywane jest blaszką miażdżycową. Do jego powstania dochodzi w wyniku odkładania się cholesterolu LDL i innych tłuszczy wewnątrz naczynia. Skutkuje to stopniowym zmniejszaniem jego światła, a tym samym ograniczeniem przepływu krwi. W 90% przypadków przyczyną zawału serca jest zakrzep powstały w miejscu zwężonym przez ognisko miażdżycy. W rzadkich przypadkach do zawału może dojść w wyniku m.in.:

• nagłego skurczu naczynia;
• wrodzonej wady naczyń wieńcowych;
• kardiomiopatii przerostowej;
• wady zastawek serca;
• zatrucia czadem;
• przedawkowania narkotyków;
• zatoru tętnicy wieńcowej, czyli skrzepliny krwi, która dociera razem z prądem krwi do serca i powoduje całkowite zamknięcie tętnicy wieńcowej.

Czynniki ryzyka zawału serca

Wyróżnia się szereg czynników predysponujących do powstania zawału serca:

• starszy wiek;
• płeć męska;
• palenie tytoniu;
• wysoki poziom cholesterolu, homocysteiny, trójglicerydów, białka ostrej fazy (CRP), kwasu moczowego;
• nadciśnienie tętnicze;
• przerost lewej komory serca;
• zaburzona proporcja pomiędzy cholesterolem LDL i HDL;
• niedobory witamin z grupy B, zwłaszcza kwasu foliowego;
• osobowość typu A (neurotyczność, wysoki poziom odczuwanego stresu);
• cukrzyca;
• nadmierna masa ciała;
• obciążony wywiad rodzinny;
• przebyty wcześniej zawał serca.

Objawy zawału serca

Charakterystycznym objawem zawału serca jest silny ból zlokalizowany za mostkiem. Ma on charakter narastający, piekący, dławiący i rozpierający. Promieniuje w kierunku szyi, żuchwy, lewej ręki. Dolegliwości bólowe nie ustępują po odpoczynku i przyjęciu nitratów (nitrogliceryny). Chory ma wrażenie rozpierania klatki piersiowej lub pieczenia za mostkiem. W przebiegu zawału serca wystąpić mogą również takie objawy jak:

• ból w nadbrzuszu;
• nudności i wymioty;
• bladość;
• spadek ciśnienia tętniczego;
• pobudzenie ruchowe;
• tachykardia (częstość pracy serca >100 uderzeń na minutę);
• osłabienie;
• zawroty głowy lub omdlenie;
• podwyższenie temperatury ciała;
• drętwienie lewej ręki;
• sine zabarwienie rąk, stóp, warg;
• lepki pot;
• panika, lęk przed śmiercią;
• duszność (zwłaszcza w rozległym zawale serca).

Należy jednak zaznaczyć, że możliwy jest zawał serca bezobjawowy, który najczęściej występuje u osób starszych i diabetyków.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku podejrzenia zawału mięśnia sercowego (pojawienie się nagłego bólu zamostkowego, duszności, utraty przytomności) należy jak najszybciej wezwać pomoc medyczną, dzwoniąc pod numer 999 lub 112.

Osoby, które obserwują u siebie objawy ze strony układu krążenia (m.in. zwiększenie męczliwości, uczucie kołatania serca), powinny zgłosić się pilnie do lekarza pierwszego kontaktu – lekarza medycyny rodzinnej lub internisty. Lekarz może zalecić wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych oraz badanie EKG. W celu dalszej diagnostyki przyczyn kardiologicznych może skierować pacjenta do kardiologa.

Rozpoznanie zawału serca

Rozpoznanie zawału serca zapewnia dobrze zebrany wywiad, potwierdzenie czynników ryzyka, badania przedmiotowe, obrazowe i biochemiczne. Podstawowym elementem diagnostycznym jest EKG. Badanie to stanowi zapis elektrycznej czynności serca. Diagnoza skupia się na ocenie wychylenia odcinka ST. Jego uniesienie (zawał z uniesieniem odcinka ST) jest potwierdzeniem kompletnej niedrożności tętnicy wieńcowej. Brak wychylenia odcinka ST (zawał bez uniesienia odcinka ST) stanowi o zachowanym minimalnym przepływie krwi w tętnicy.

Kolejne kluczowe badanie to oznaczenie troponiny, czyli białka uwalnianego z rozpadających się komórek mięśnia sercowego. Obecność markerów zawału we krwi to badanie decyzyjne przy rozpoznawaniu zawału. Echokardiografię, czyli USG serca, stosuje się w celu potwierdzenia rozpoznania w trwającym procesie niedokrwiennym, w ocenie funkcji lewej komory serca.

W przypadku stwierdzenia ostrego zespołu wieńcowego w EKG lub badaniach biochemicznych przeprowadza się koronarografię (angiografię naczyń wieńcowych). Uzupełnieniem diagnostyki może być tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.

Zawał serca – leczenie

Celem leczenia zawału serca jest przywrócenie przepływu przez tętnicę wieńcową. Terapię rozpoczyna się od podania kwasu acetylosalicylowego i klopidogrelu (hamuje agregację płytek) przez zespół pogotowia medycznego. Kolejnym krokiem jest udrożnienie zamkniętego naczynia. Przeprowadza się angioplastykę tętnic wieńcowych lub pomostowanie aortalno-wieńcowe.

Pierwszy zabieg polega na wprowadzeniu w miejsce zwężenia tętnicy cewnika balonowego i rozprężeniu balona, co prowadzi do poszerzenia światła naczynia.

Drugi zabieg to operacja pomostowania aortalno-wieńcowego (tzw. CABG, potocznie „by-passy”). Polega on na połączeniu tętnicy wieńcowej z aortą, w efekcie czego omija się miejsce zwężenia, zapewniając dopływ krwi. Niezbędna w powrocie do zdrowia jest rehabilitacja kardiologiczna. Ważną rolę odgrywają w niej odpowiednio dobrane ćwiczenia fizyczne, właściwa farmakoterapia, psychoterapia, dietoterapia, edukacja i modyfikacja dotychczasowego stylu życia.

Profilaktyka zawału serca

W profilaktyce zawału serca wyróżnić można profilaktykę pierwotną i wtórną. Pierwotna ma na celu zapobieganie zawałom serca. Składa się na nią głównie:

• codzienna aktywność fizyczna;
• zbilansowana dieta;
• redukcja nadmiernej masy ciała;
• zaprzestanie palenia tytoniu;
• leczenie hipercholesterolemii, nadciśnienia tętniczego i innych chorób sprzyjających zawałowi.

Profilaktyka wtórna skierowana jest do osób, które przebyły zawał serca. Poza zmianą stylu życia obejmuje głównie regularne badania pracy serca, lipidogram, leczenie występujących zaburzeń oraz przyjmowanie leków zmniejszających ryzyko kolejnego zawału.