Tyłozgryz – czym jest i na czym polega jego leczenie?

Tyłozgryz to nie tylko kwestia estetyki. Wiąże się także z wieloma powikłaniami. Może prowadzić m.in. do częstych bólów głowy, bruksizmu, przeciążenia stawów skroniowo-żuchwowych. Sprawdź, jaki zgryz jest prawidłowy i kiedy mówi się o tyłozgryzie. Dowiedz się, na czym polega leczenie tyłozgryzu.

Jak powinien wyglądać prawidłowy zgryz?

Zgryz prawidłowy rozpoznaje się przy uwzględnieniu następujących elementów:

• w żuchwie i szczęce są wszystkie zęby,
• wszystkie zęby kontaktują się ze sobą w tzw. punktach stycznych,
• pomiędzy górnymi dolnymi “jedynkami”, czyli zębami siecznymi przyśrodkowymi, znajduje się prosta linia,
• wszystkie zęby szczęki kontaktują się z dwoma zębami żuchwy, oprócz ostatnich górnych zębów trzonowych,
• wszystkie zęby żuchwy kontaktują się z dwoma zębami szczęki, oprócz dolnych przyśrodkowych zębów siecznych,
• zęby szczęki zachodzą dachówkowato na zęby żuchwy (np. górne zęby sieczne stoją przed dolnymi zębami siecznymi),
• szczyt guzka górnego kła („trójki”) położony jest pomiędzy dolnym kłem a pierwszym zębem przedtrzonowym („czwórką”),
• guzek policzkowy bliższy górnego pierwszego zęba trzonowego („szóstki”) „wchodzi” w dołek pomiędzy guzkami zęba dolnego „szóstki”.

Oczywiście u każdego człowiek występują pewne różnice anatomiczne, które są zupełnie normalne. Kiedy jednak wykraczają one poza przyjęte normy, stwierdza się wady zgryzu. To zaburzenia w budowie i czynnościach zębów, łuków zębowych oraz ich wzajemnej relacji. Jedną z możliwych wad zgryzu jest tyłozgryz.

Co to jest tyłozgryz?

Tyłozgryz opisać można jako wadę poziomą (czyli odchylenia w stosunku do płaszczyzny poziomej), dotylną, w której zaburzone jest położenie dolnego łuku zębowego względem łuku górnego. Zwiększony nagryz poziomy występuje w sytuacji, gdy zęby dolne są cofnięte w stosunku do zębów górnych (wada zębowa) lub żuchwa jest zbyt cofnięta w stosunku do szczęki (wada szkieletowa). Tyłozgryz może być również spowodowany wychyleniem siekaczy górnych lub brakującymi zębami w łuku dolnym. Warto w tym miejscu wspomnieć, że przeciwieństwem tyłozgryzu jest przodozgryz.

W zależności od stopnia zaawansowania tyłozgryzu wyróżnia się trzy jego postacie:

• tyłozgryz częściowy – cofnięcie lub przechylenie dolnych zębów siecznych, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej, cofnięcie lub wywinięcie wargi dolnej;
• tyłozgryz całkowity – cofnięcie całego łuku dolnego, zmiany w profilu twarzy jak w tyłozgryzie częściowym;
• tyłozgryz rzekomy – zwiększony doprzedni wzrost kości szczęk w stosunku do kości mózgoczaszki; obserwuje się wysunięcie wargi górnej.

Do wad dotylnych zalicza się również tyłożuchwie, które może być czynnościowe (obejmuje cofnięcie żuchwy bez zmian w jej budowie) lub morfologiczne (zahamowanie doprzedniego wzrostu żuchwy).

Jakie są przyczyny powstania tyłozgryzu?

Tyłozgryz ma podłoże wrodzone lub nabyte. Za jego powstanie często odpowiadają czynniki genetyczne – tyłozgryz może być dziedziczony przez kolejne pokolenia. Rozwój tej wady zgryzu bywa też konsekwencją czynników oddziałujących szkodliwie na płód, takich jak m.in. zbyt niski poziom kwasu foliowego.

Tyłozgryz wywołać mogą również niewłaściwe nawyki, które przejawia się w pierwszych latach życia. Do powstania nabytego tyłozgryzu doprowadzić mogą takie zachowania jak m.in. zasysanie policzków lub warg, ssanie kciuka albo smoczka, obgryzanie paznokci, gryzienie ołówka, oddychanie przez usta. Dodatkowo wpływa na to niewłaściwa pozycja niemowlaka podczas karmienia, niewystarczająca podaż witaminy D w okresie wzrostu, ekstrakcja zębów i niewłaściwe leczenie stomatologiczne. Wady zgryzu mogą być również konsekwencją urazów mechanicznych.

Leczenie tyłozgryzu

Zastanawiasz się, jak leczyć wady zgryzu?  Dziedziną stomatologii zajmującą się leczeniem nieprawidłowości zgryzu jest ortodoncja. Czym jest ortodoncja? To dziedzina stomatologii, która poza leczeniem wad zgryzu zajmuje się terapią wad szczękowo-twarzowych i korygowaniem nieprawidłowości zębowych. Najpowszechniejszą metodą leczenia tyłozgryzu jest leczenie za pomocą aparatu ortodontycznego. Wyróżnia się dwa główne rodzaje aparatów ortodontycznych:

• aparaty ruchome – można je zdejmować na określony czas (np. podczas jedzenia, zabiegów higienizacyjnych jamy ustnej). Istnieje kilka rodzajów aparatów ruchomych, w tym m.in.: mechaniczne (płyty aktywne), czynnościowe (aktywatory), mechaniczno-czynnościowe (modyfikacje aktywatorów). Coraz większą popularnością cieszy się w ostatnim czasie leczenie nakładkowe wad zgryzu. To nowoczesne rozwiązanie polega na noszeniu przezroczystych nakładek działających, jak aparat ruchomy;
• aparaty stałe – mocowane są na określony czas; do powierzchni zębów przykleja się specjalne zamki, do których przymocowuje się łuk ortodontyczny oddziałujący na łuk zębowy. Istnieje kilka rodzajów aparatów stałych, w tym m.in. metalowe (tradycyjne), lingwalne (mocowane od strony języka, a dzięki temu niewidoczne na zewnątrz) oraz estetyczne (z zamkami porcelanowymi lub kompozytowymi).

Od czego zależy wybór metody leczenia tyłozgryzu?

Wybór konkretnej metody leczenia tyłozgryzu zależy od wieku pacjenta, zakresu wady i możliwości finansowych. Najlepsze efekty leczenia uzyskuje się dzięki stosowaniu aparatów w okresie najintensywniejszego wzrostu dziecka. W przypadku młodzieży i dorosłych terapię prowadzi się z użyciem aparatów stałych bądź nakładkowych. Celem noszenia aparatu jest rozbudowa dolnego łuku zębowego.

W szczególnie ciężkich przypadkach wad dotylnych (np. tyłożuchwia) konieczna jest operacja. Leczenie zabiegowe podejmuje się głównie w przypadkach zaburzeń rozwoju żuchwy. Należy wówczas operacyjnie ją zrekonstruować i nadać prawidłowe ustawienie.

Uzupełniającą rolę w leczeniu wad dotylnych odgrywa rehabilitacja (wykonywanie odpowiednio dobranych ćwiczeń). Największą skuteczność wykazują ćwiczenia Rogersa. Pacjent staje w pozycji zasadniczej wyprostowanej (na baczność), odchyla do tyłu ręce i głowę, po czym kilkanaście razy wysuwa żuchwę do przodu. Podobnym ćwiczeniem na żuchwę jest jej wysuwanie do kontaktu brzegów siecznych zębów dolnych z napiętą wargą górną, także w pozycji wyprostowanej z odchyloną głową. Takie ćwiczenia zawsze należy skonsultować z lekarzem.

Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich zmaga się z wadami zgryzu, warto skonsultować się z lekarzem, który wybierze metodę leczenia najlepszą dla Pacjenta.