Depresja psychotyczna – przyczyny, symptomy, leczenie

Cierpisz na długotrwałe obniżenie nastroju, a oprócz tego nie możesz pozbyć się myśli o bezsensie życia? Panicznie boisz się choroby nowotworowej lub masz wrażenie, że nadchodzi katastrofa? A może bliska Ci osoba często wypowiada niepokojące zdania o tym, że np. jej życie to tylko „marnowanie przestrzeni”? Tego rodzaju objawy wymagają pilnej konsultacji z psychiatrą, ponieważ mogą wskazywać na depresję psychotyczną. To wyjątkowo groźny stan, który – częściej niż depresja z typowymi objawami – może prowadzić nawet do samobójstwa.

Depresja psychotyczna – co to takiego i kogo dotyczy ten problem?

Badacze spierają się, czy depresję z objawami psychotycznymi należy uznać za odmianę depresji, czy też jest ona osobną jednostką chorobową. Może pojawiać się zarówno w przebiegu choroby afektywnej jednobiegunowej (ChAJ), jak i dwubiegunowej (ChAD).

Szacuje się, że zaburzenie to dotyczy ok. 0,4% społeczeństwa i może się z nim zmagać nawet 25% Pacjentów leczących się z powodu depresji. Statystyki te są jednak niepełne, ponieważ choroba sprawia spore trudności diagnostyczne i nie każdy otrzymuje właściwe rozpoznanie. Problem dotyka osoby w różnym wieku, a pierwszy epizod występuje zazwyczaj między 20. a 40. rokiem życia.

Jakie są przyczyny depresji psychotycznej?

Wśród przyczyn depresji psychotycznej wymienia się czynniki biologiczne. Według tej teorii za powstawanie choroby odpowiada nieprawidłowy poziom neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym. Zaburzenie może być też skutkiem traumatycznych wydarzeń, które odcisnęły piętno na psychice (np. gwałtu, nasilonego „hejtu” czy śmierci członka rodziny).

Istnieją również hipotezy wskazujące na czynniki genetyczne. W praktyce oznacza to, że osoba, która ma w rodzinie przypadki schizofrenii lub innych zaburzeń związanych z urojeniami, będzie bardziej narażona na rozwój depresji psychotycznej.

Możliwe są także przyczyny hormonalne, czyli zaburzenia w osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. Prowadzą one do nadmiaru kortyzolu (potocznie nazywanego hormonem stresu) w organizmie. Taki stan może sprzyjać powstawaniu objawów psychotycznych.

Objawy depresji psychotycznej

Depresja psychotyczna to połączenie symptomów typowych dla depresji z objawami psychotycznymi takimi jak urojenia, omamy czy osłupienie.

Objawy depresyjne

Chorzy doświadczają objawów charakterystycznych dla stanów depresyjnych takich jak chroniczne zmęczenie, przygnębienie i zmniejszona zdolność do odczuwania przyjemności. Mogą pojawić się też zaburzenia łaknienia i poczucie bezsensowności życia. Zdaniem badaczy najbardziej charakterystyczny dla depresji psychotycznej jest silny lęk oraz spowolnienie psychoruchowe. Do rzadziej występujących objawów z kolei zaliczane są wahania nastroju i zaburzenia snu, w tym wczesne pobudki.

Urojenia depresyjne

Do urojeń, które pojawiają się w trakcie epizodów depresji psychotycznej, można zaliczyć:

• urojenia nihilistyczne – osoba chora ma wrażenie, że traci kontrolę nad własnym ciałem. Może mieć złudne przekonanie o nieistnieniu siebie, świata czy innych ludzi;
• urojenia bezwartościowości – to bolesne poczucie braku własnej wartości, które może przejawiać się w absurdalnych zdaniach o tym, że chory „marnuje przestrzeń” czy „zatruwa innym życie”;
• urojenia poczucia winy, grzeszności – chory może być przekonany o tym, że popełnił przestępstwo lub jego choroba to kara za popełnione zło. Poczucie winy jest zazwyczaj znacznie wyolbrzymione, np. człowiek czuje się odpowiedzialny za światowe konflikty, problemy społeczne czy katastrofy klimatyczne;
• urojenia hipochondryczne – to przekonanie o istnieniu poważnej choroby somatycznej, np. nowotworu;
• urojenia katastroficzne – stale towarzyszące przeświadczenie o zbliżającej się katastrofie.

Do tego mogą dojść urojenia prześladowcze (przekonanie o byciu śledzonym przez konkretną osobę lub grupę osób), urojenia ksobne (przeświadczenie, że przypadkowi ludzie skupiają swoją uwagę na osobie chorej – śmieją się z niej, pokazują palcem etc.), omamy słuchowe lub węchowe.

W ciężkim przebiegu choroby dochodzi też do osłupienia, które polega na ograniczeniu aktywności ruchowej, osłabionej reakcji na bodźce oraz braku kontroli nad czynnościami fizjologicznymi. Osoby dotknięte depresją z objawami psychotycznymi są zazwyczaj krytyczne wobec symptomów, których doświadczają – tj. wiedzą, że omamy mają charakter nierzeczywisty.

Depresja psychotyczna – jak wygląda leczenie?

Diagnostyka depresji psychotycznej jest dość trudna. Lekarz psychiatra musi najpierw dokładnie przyjrzeć się objawom typowo depresyjnym i psychotycznym. Aby postawić właściwą diagnozę, należy wykluczyć inne zaburzenia, które mogą powodować zbliżone objawy, m.in. schizofrenię czy procesy otępienne.

Leczenie polega na podaniu odpowiednich leków – ze względu na złożony charakter choroby musi to być połączenie środków przeciwdepresyjnych oraz przeciwpsychotycznych. Podobnie jak w leczeniu depresji, ogromną rolę odgrywa tu psychoterapia. W przypadku połowy prawidłowo leczonych osób możliwa jest pełna remisja (brak objawów choroby), podczas gdy pozostali Pacjenci obserwują znaczną poprawę w zakresie niektórych dolegliwości.

Objawów depresji psychotycznej nie należy ignorować. Jeśli obserwujesz je u siebie lub niepokoi Cię stan bliskiej Ci osoby, warto jak najszybciej rozpocząć leczenie. Dbanie o zdrowie psychiczne i szukanie pomocy w gabinecie psychiatry i psychologa to kluczowy aspekt w procesie leczenia.