Czym objawia się projekcja psychologiczna? Na czym polega?

Czym są mechanizmy obronne?

Mechanizmy obronne są instynktowne. Często powtarzamy te same zachowania, nie zdając sobie z tego sprawy. Niezależnie od wyuczonych sposobów radzenia sobie, każdy z nas wykorzystuje psychologiczne mechanizmy obronne, aby uchronić się przed tym, co zostało zinterpretowane jako zagrożenie. Stosując nieuświadomione mechanizmy, dystansujemy się od pełnego przeżywania nieprzyjemnych myśli, uczuć, zachowań. Z jednej strony są one niezbędne dla utrzymania równowagi psychicznej, a z drugiej – gdy są stosowanie w sposób nadmierny i nieadekwatny – mogą być źródłem problemów psychicznych. Mechanizmy, o których mowa nie są przemyślanymi i celowymi sposobami radzenia sobie ze stresem.

Czym jest projekcja psychologiczna?

Jednym z mechanizmów, który chroni świadomość przed zagrażającymi informacjami, jest projekcja. Projekcja to mechanizm, który pozwala uznać obecność negatywnych emocji, jednak przelewane one zostają na inne źródło. Oznacza to, że w sposób głównie nieświadomy przypisujemy negatywne odczucia innej osobie lub osobom. Własne myśli, emocje, pragnienia lub cechy przypisywane są innym ludziom lub przedmiotom, zamiast przyjmowane jako własne.

Osoba projektująca może widzieć w innych to, czego nieświadomie nie chce dostrzegać w sobie. Łatwiej poradzić sobie z zagrożeniem, gdy staje się ono czynnikiem zewnętrznym. Zjawisko projekcji może prowadzić do licznych nieporozumień w relacjach międzyludzkich, do zniekształcenia rzeczywistości w taki sposób, aby uniknąć frustracji względem samego siebie, poprzez przelanie na inną osobę wszystkich cech, z którymi nie chcemy się utożsamiać.

Przeczytaj: Mindfulness i medytacja - narzędzia terapii. Co warto o nich wiedzieć?

Co wyzwala zachowania projekcyjne?

Myśląc o zjawisku projekcji, możemy zastanawiać się, co powoduje, że dochodzi do zastosowania właśnie tego mechanizmu obronnego. Jako ludzie różnimy się przecież reakcjami i sposobami radzenia sobie. Często w odmienny sposób interpretujemy różne sytuacje i doświadczenia. Mechanizm projekcji związany jest z rozwojem osobowości i formowaniem się obronnych strategii psychicznych. To, jak radzimy sobie z trudnościami, może mieć korzenie już we wczesnych doświadczeniach życiowych. Do zastosowania projekcji dochodzi, gdy dana osoba nie jest świadoma lub nie akceptuje pewnych aspektów samej siebie. Mogą to być negatywne cechy, myśli, uczucia, zachowania czy reakcje. Przez brak wewnętrznej akceptacji możemy przenieść je na inną osobę w celu utrzymania własnej równowagi psychicznej.

Kolejnym aspektem wyzwalającym zachowania projekcyjne może być obecność wewnętrznego konfliktu psychicznego. Z jakiegoś powodu możemy doświadczać napięcia ze względu na różnice między naszymi ukrytymi myślami a społecznymi czy osobistymi normami. Każdy z nas ma „idealną” wizję samego siebie. Pewne nasze zachowania czy myśli mogą nie być z nią zgodne. Projekcja często stosowana jest przez osoby, które mają trudności w zidentyfikowaniu i zrozumieniu swoich własnych potrzeb, pragnień i emocji. Może to mówić o ograniczonej samoświadomości. Łatwiej jest nam zauważyć negatywne cechy u innych niż świadomie zaakceptować, że sami je mamy.

Przeczytaj także: Czym jest trauma i silny stres? Jak sobie poradzić z emocjami związanymi z ostrą reakcją na stres?

Rodzaje projekcji

W psychologii wyróżnia się wiele rodzajów projekcji, jednak w tym artykule wyróżnimy cztery najczęściej używane w literaturze rodzaje, o których pisał Dawid S. Holmes:

1. Projekcja podobieństwa: dotyczy nieświadomej cechy własnej. Osoba stosująca ten mechanizm nie dostrzega tej cechy u siebie, ale widzi ją u innych osób.
2. Projekcja atrybutowa: podobnie jak projekcja podobieństwa polega na przypisywaniu innym własnej negatywnej cechy, ale w tym wypadku osoba ma jej świadomość.
3. Projekcja pangloskowsko-kasandryjska: polega na przypisywaniu innej osobie cechy, której sami nie posiadamy i nie jesteśmy tego świadomi.
4. Projekcja komplementarna: polega na przypisywaniu innym cech, których sami nie posiadamy, ale tym razem jesteśmy tego świadomi.

Wpływ projekcji na relacje

Zjawisko projekcji może mieć negatywny wpływ na interakcje społeczne, ponieważ prowadzi do braku zrozumienia. Projektując swoje własne emocje czy myśli na innych, będzie trudno nam zrozumieć ich rzeczywiste uczucia i motywacje. W efekcie będziemy błędnie oceniać ludzi czy nieadekwatnie interpretować zaistniałe sytuacje.

Błędna interpretacja może prowadzić do wzrostu napięcia i niechęci wobec innych. Osoby stosujące zjawisko projekcji mogą mieć trudność w budowaniu autentycznych relacji, ponieważ opierają swoje postrzeganie na własnych projekcjach, a nie na rzeczywistym zachowaniu i intencjach drugiej osoby. Dodatkowo może to jeszcze bardziej utrudniać spojrzenie w głąb siebie i zrozumienie własnych uczuć i potrzeb.

Zobacz także: Jak dbać o zdrowie psychiczne?

Jak radzić sobie ze zjawiskiem projekcji?

Pierwszym krokiem do poradzenia sobie z tym mechanizmem obronnym jest zwiększanie samoświadomości własnych uczuć i przeżyć. Emocje, które są dla nas nieprzyjemne, wewnętrzne konflikty i nasze wady to naturalna część naszego życia. Nie musimy się ich bać ani ich wypierać. Rozpoznanie własnej projekcji nie jest łatwe, ale nie jest też niemożliwe. Aby uzyskać świadomość tego mechanizmu obronnego, należy rozpocząć prace nad sobą. Najlepszym wsparciem w tym samorozwoju będzie psychoterapeuta, który pomoże zaobserwować swoje reakcje w trudnych i konfliktowych sytuacjach. Analiza tych zachowań pozwoli zrozumieć, co jest źródłem projekcji oraz pomoże rozpoznać  sytuacje, w których może zostać ona zastosowana.

Praca nad sobą umożliwia poznanie i przepracowanie tego to, co jest w naszej nieświadomości. Prowadzi to do poradzenia sobie z własnymi słabościami i wspiera w rozwoju poczucia własnej wartości. Znając schematy stojące za mechanizmami obronnymi, możemy wykorzystać je w dobry sposób. Przyglądanie się projekcjom przyniesie wiele cennych informacji na temat wypartych cech, emocji i problemów.

Projekcja to mechanizm, który bardzo często pojawia się u perfekcjonistów oraz osób z obniżoną samooceną. Strach przed własnymi wadami czy wewnętrznymi konfliktami może prowadzić do ich wypierania. Ważny jest również rozwój empatii i zrozumienia dla innych osób. Należy pamiętać, że inni ludzie mają swoje własne perspektywy i doświadczenia. Warto uczyć się otwartej i szczerej komunikacji, aby unikać nieporozumień. Warto prosić o wyjaśnienia, zamiast zakładać intencje innych osób. Pamiętajmy o regularnej refleksji nad własnymi uczuciami i myślami, ponieważ pomoże nam to rozpoznać projekcje. Możemy zadać sobie pytanie: „Czy to, co czuję, jest naprawdę związane z tą osobą, czy może to coś we mnie?”. Pamiętajmy, że zaakceptowanie i przepracowanie trudności umożliwi samorozwój i ułatwi funkcjonowanie w wielu obszarach naszego życia.