Czym są zaburzenia paranoiczne? Jak przebiega ich diagnostyka i leczenie?

Czym są zaburzenia paranoiczne?

Zaburzenia paranoiczne należą do kategorii zaburzeń psychotycznych, których główną cechą jest obecność urojeń. Urojenia to silnie utrwalone przekonania, które nie podlegają korekcie mimo przedstawienia jednoznacznych dowodów świadczących o ich fałszywości. Urojenia te przyjmują najczęściej formę przekonania o prześladowaniu, oszukiwaniu lub narażeniu na niebezpieczeństwo.

Osoby z paranoją interpretują neutralne lub nawet życzliwe zachowania otoczenia jako zagrażające lub wrogie. Podejrzewają, że są przedmiotem spisku, co prowadzi do dystansowania się wobec ludzi i izolacji społecznej. Zaburzenia paranoiczne jednocześnie często odnoszone są po prostu do zaburzeń osobowości, a więc do trwałych i niezmiennych struktur, których istnienie może prowadzić do wielu problemów w sferze psychologicznej, społecznej, a nawet zawodowej.

Paranoiczne zaburzenie osobowości – najważniejsze objawy

Do najważniejszych symptomów zaburzeń paranoicznych zalicza się urojenia. Mają one następujące postaci:

• urojenia prześladowcze – najczęstsza forma, która opiera się na tym, że dana osoba uważa, że jest śledzona lub prześladowana przez inne osoby albo grupy;
• urojenia ksobne – przekonanie, że zdarzenia w otoczeniu mają specjalne znaczenie dla osoby chorej;
• urojenia wielkościowe – poczucie własnej wyjątkowości i przeświadczenie o posiadaniu niezwykłych zdolności lub wiedzy;
• urojenia hipochondryczne – przekonanie o byciu poważnie chorym mimo braku dowodów medycznych.

Do innych charakterystycznych symptomów zaburzeń paranoicznych można zakwalifikować pochłonięcie różnego rodzaju wydarzeniami, w tym tzw. teoriami spiskowymi, a także odnoszenie wszelkich wydarzeń w świecie do siebie, w sposób ksobny. Dodatkowo pojawiają się: postawa wyższościowa, wyczulenie na podstępność innych ludzi, zbyt wysokie poczucie własnej wartości, brak tolerancji na krytykę, sztywność w ocenach, życie w permanentnym poczuciu zagrożenia oraz skrytość i brak tolerancji.

W wymiarze społecznym zaburzenia paranoiczne prowadzą do trudności w relacjach z innymi. Osoby z paranoją są skłonne do konfliktów, obwiniają innych o swoje niepowodzenia i reagują agresją na sytuacje, które oceniają jako zagrażające. Bardzo często izolują się od otoczenia, unikając jakichkolwiek kontaktów.

Diagnostyka zaburzeń paranoicznych

Diagnoza zaburzeń paranoicznych jest procesem złożonym i wymaga udziału specjalisty psychiatry. Najważniejszym krokiem w rozpoznaniu jest dokładny wywiad z Pacjentem, analiza jego historii medycznej oraz ocena objawów. Często stosuje się różne testy psychologiczne, aby potwierdzić obecność urojeń. Konieczne jest także wykluczenie innych schorzeń, takich jak schizofrenia, zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Diagnozę może postawić psycholog, psychiatra lub psychoterapeuta.

Leczenie paranoicznego zaburzenia osobowości

Zdecydowanie najważniejszą i najczęściej stosowaną metodą leczenia zaburzeń paranoicznych jest psychoterapia, odbywająca się u wykwalifikowanego specjalisty. Terapeuta pomaga Pacjentowi rozpoznać i kwestionować swoje urojeniowe przekonania, co pozwala na bardziej obiektywną ocenę sytuacji. Pomaga także w nauce radzenia sobie z emocjami oraz w zbudowaniu zaufania do otoczenia. Zdarza się, że stosuje się leki przeciwpsychotyczne, które pomagają zredukować intensywność urojeń i nadmiernej podejrzliwości. Czasem włącza się również leki przeciwdepresyjne, szczególnie jeśli paranoja prowadzi do depresji lub lęków.

Warto zaznaczyć, że rokowania dla osób z zaburzeniami paranoicznymi różnią się w zależności od nasilenia objawów, wsparcia społecznego oraz systematyczności leczenia. U części Pacjentów leczenie farmakologiczne i psychoterapia przynoszą znaczną poprawę, a nawet pozwalają na powrót do codziennego funkcjonowania bez znaczących objawów. Niemniej zaburzenia paranoiczne mają tendencję do przewlekłego przebiegu, co oznacza, że wymagają długofalowego wsparcia i często leczenia przez całe życie.