Czym są fobie, jakie są ich rodzaje i metody leczenia?

Czym jest fobia?

Fobia jest definiowana najczęściej jako reakcja lękowa, pojawiająca się w kontakcie z konkretnymi bodźcami lub sytuacjami. Lęk, występujący u danej osoby, jest niewspółmierny do zagrożenia, a dodatkowo powoduje wiele specyficznych reakcji fizjologicznych i wywołuje nadmierne poczucie strachu.

Dobrze wiedzieć o tym, że fobie dotyczą przeróżnych obiektów, a więc zarówno zwierząt, jak i zjawisk, a także miejsc, ludzi i sytuacji. U niektórych osób występuje więcej niż jedna fobia. Teoretycznie lęk może być związany z każdym obiektem, jednak pewne rodzaje fobii są bardziej popularne niż inne.

Zobacz też: Jak radzić sobie z lękiem?

Jakie mogą być fobie? Najpopularniejsze rodzaje

Można wyróżnić trzy główne typy fobii:

• społeczne, dotyczące relacji z innymi ludźmi, kontaktów z nimi;
• specyficzne, które odnoszą się do konkretnych obiektów;
• sytuacyjne, które dotyczą sytuacji czy też miejsc, takich jak środki transportu, windy, zamknięte pomieszczenia itp.

Każdy z tych trzech typów fobii mieści w sobie szeroki zbiór różnych rodzajów lęków, odnoszących się do konkretnych zdarzeń, obiektów czy sytuacji.

Jaka jest najczęstsza fobia u ludzi?

Bardzo trudno jednoznacznie stwierdzić, która fobia występuje najczęściej u ludzi, ponieważ nie ma dokładnych statystyk. Dodatkowo bardzo duża część społeczeństwa cierpi na fobie, ale nigdzie się z nimi nie zgłasza i nie próbuje leczyć swojego lęku.

Fobia społeczna jest jedną z najczęściej występujących we współczesnym świecie. Cechuje się nadmiernym lękiem i nieśmiałością, a także napięciem w kontaktach społecznych. Może odnosić się do lęku przed obcymi ludźmi, tłumami, wystąpieniami publicznymi, a nawet wychodzeniem z domu. Osoby cierpiące na fobię społeczną mogą mieć nadmiernie utrudnione funkcjonowanie, ponieważ obawiają się spotkań towarzyskich, opuszczania domu. Jednym z rodzajów fobii społecznej jest lęk przed szkołą, który dotyczy dzieci i nastolatków. W takim przypadku powrót do szkoły, na przykład po wakacjach lub chorobie, może wywoływać nadmierny lęk i niepokój, a także wiele reakcji somatycznych organizmu.

Do innych popularnych rodzajów fobii należą:

• klaustrofobia – lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami;
• arachnofobia – obawa przed pająkami;
• karcinofobia – lęk przed rakiem;
• mysofobia – obawa, że można się zabrudzić;
• akrofobia – lęk wysokości;
• kynofobia – lęk przed psami.

Istnieje wiele innych rodzajów fobii, ponieważ zjawisko to może odnosić się praktycznie do każdego obiektu, miejsca czy sytuacji.

Sprawdź także w naszym artykule, czym jest kompulsywne objadanie się.

Z czego bierze się fobia? Przyczyny

Fobia może być spowodowana wieloma różnymi czynnikami, a do najpopularniejszych przyczyn można zakwalifikować:

• nieprawidłowe funkcjonowanie niektórych obszarów mózgu, a więc tych odpowiadających za reakcje lękowe;
• czynniki genetyczne, a więc dziedziczenie skłonności do fobii lub też szerzej pojętego lęku;
• czynniki sytuacyjne, związane z uczeniem się i doświadczeniami.

To właśnie ten ostatni element, a więc uczenie się pewnych sytuacji i zdobywanie doświadczeń (w tym kontekście negatywnych) jest bardzo częstą przyczyną fobii. Świetnym przykładem jest tutaj sytuacja, w której dziecko zostało pogryzione przez psa. Niestety doświadczenie to było na tyle trudne i nieprzyjemne, że dziecko zaczęło obawiać się nie tylko tego jednego psa, lecz także innych. Konsekwencją jest kynofobia w życiu dorosłym, a więc unikanie psów, przechodzenie na drugą stronę ulicy, gdy się je zobaczy, a nawet ucieczka przed psami. Z lękiem tym można oczywiście walczyć i go leczyć. W tym wypadku nie wystarczy samo pozytywne myślenie, ponieważ kluczowe jest przyzwyczajenie swojego organizmu do danego bodźca i wyeliminowanie silnego lęku.

Objawy fobii

Symptomy fobii są dosyć charakterystyczne i występują zwykle w kontakcie z daną sytuacją, bodźcem, miejscem czy obiektem. Do najważniejszych objawów fobii można zakwalifikować:

• uczucie silnego napięcia i lęku;
• symptomy somatyczne jako reakcja organizmu na stres, a więc pocenie się, wzrost tętna, suchość w ustach, skurcze brzucha, drżenie nóg, wrażenie gorąca, duszności i wiele innych;
• nerwowość w momencie potencjalnego kontaktu z obiektem lęku;
• chęć ucieczki, udania się w inne miejsce;
• zaburzenia snu;
• myśli katastroficzne;
• uczucie paniki.

Leczenie fobii

Proces leczenia fobii najczęściej opiera się na terapii poznawczo-behawioralnej, której skuteczność została empirycznie udowodniona. Zdarza się, że dodatkowo wymagane jest leczenie farmakologiczne, a więc na przykład podawanie leków przeciwdepresyjnych lub zmniejszających lęk. Największe znaczenie mają jednak działania w obrębie psychoterapii.

Jedną z popularnych metod jest systematyczna desensytyzacja, a więc wystawianie pacjenta na bodźce powodujące lęk. Przykładowo najpierw może być to zdjęcie lub film, następnie obiekty ukazane z daleka, a dopiero na sam koniec konkretny kontakt z danym bodźcem. Pacjent przyzwyczaja się do obiektu i w pewnym momencie pojawia się odporność psychiczna, a lęk znacznie się zmniejsza. Proces leczenia fobii może zająć trochę czasu, zwłaszcza jeśli dana osoba przejawia wyraźne uczucie paniki w konkretnej sytuacji. Wyleczenie fobii i zmniejszenie lęku są jednak jak najbardziej możliwe, warto zatem podjąć leczenie, aby poprawić jakość i komfort swojego życia.