Czym jest echolalia? Czy wskazuje na jakieś zaburzenia?

Co to jest echolalia?

Echolalia to zaburzenie odnoszące się przede wszystkim do procesów myślowych. Najważniejszym symptomem echolalii jest powtarzanie pojedynczych słów, zwrotów, elementów zdania lub też całych zdań wypowiedzianych przez innych ludzi. Dodatkowo osoba nie tylko powtarza dane słowa lub zdania, lecz także wypowiada treści w dokładnie takim samym tonie, jak te zasłyszane. Można wyróżnić dwa główne rodzaje echolalii:

• natychmiastowa – powtarzanie danych słów lub zdań od razu po usłyszeniu, na przykład mama pyta dziecko „Czy zjesz obiad?”, a maluch odpowiada takim samym tonem „czy zjesz obiad”;
• odroczona – w tym wypadku treści są powtarzane dopiero po pewnym czasie i to zwykle w nieadekwatnych sytuacjach; w przypadku dzieci może być to powtarzanie zasłyszanych zdań lub słów z bajek.

Jakie są przyczyny echolalii?

Echolalia występuje zwykle w dwóch głównych przypadkach: u osób ze spektrum autyzmu oraz u małych dzieci (jako echolalia rozwojowa).  Zdarza się jednak, że zjawisko to spowodowane jest przez inne czynniki.

Występowanie tego zjawiska u dzieci jest bardzo częste i uznaje się je za rozwojowe. Kolejną przyczyną są zaburzenia ze spektrum autyzmu, które najczęściej kojarzone są właśnie z echolalią. U osób dorosłych do tego zjawiska mogą prowadzić również inne czynniki, takie jak:

• uraz głowy;
• choroba Picka;
• otępienie czołowo-skroniowe;
• udar mózgu;
• padaczka;
• schizofrenia

Echolalia a autyzm

Zwykle echolalia jest kojarzona z autyzmem, czyli całościowym zaburzeniem rozwojowym, które zwykle cechuje się wieloma trudnościami w zakresie życia społecznego, poznawczego i emocjonalnego. Osoby cierpiące na autyzm (lub inne zaburzenia ze spektrum autyzmu) mają zwykle wiele problemów komunikacyjnych i nie potrafią nawiązywać odpowiednich relacji z innymi ludźmi. Czasami towarzyszą temu zaburzenia zachowania i rozwoju różnych umiejętności, w tym też zdolności intelektualnych. Osoby z autyzmem mogą jednak przejawiać zdolności ponadprzeciętne w różnych zakresach, na przykład matematycznym lub artystycznym.

Dla osób ze spektrum autyzmu echolalia może być elementem pomocniczym, czyli pewnego rodzaju skryptem, wskazującym na odpowiednie zachowania w danym momencie. W ten sposób dana osoba wie, co zrobić w konkretnej sytuacji, np. w jaki sposób się przedstawić lub co powiedzieć. Czasami osoby ze spektrum autyzmu używają echolalii w celach konkretnych i sensownych, a więc na przykład po to, by uspokoić się lub poradzić sobie w trudnej sytuacji. W leczeniu autyzmu pomagają przede wszystkim metody psychoterapeutyczne. Dodatkowo stosowane są inne działania, wspomagające rozwój w obszarach, które u danej osoby są zaburzone, a więc na przykład treningi umiejętności społecznych, terapia SI. W niektórych przypadkach włączana jest także dogoterapia, arteterapia i wiele innych.

Echolalia rozwojowa u dzieci

Echolalia występuje najczęściej u dzieci i w wielu przypadkach nie świadczy o poważniejszych problemach psychicznych lub zdrowotnych. W takim wypadku warto zapytać o to, czy echolalia mija. W sytuacji, gdy dotyczy ona najmłodszych, zwykle ustępuje po pewnym czasie. Dzieci w wieku od 1,5 do 2,5 roku mogą powtarzać pewne zasłyszane zdania lub słowa, co jest normalne i rozwojowe. W takich przypadkach uznaje się, że nie ma tutaj najmniejszych powodów do obaw.

Echolalia rozwojowa, a więc ta typowa dla rozwoju mowy i procesów poznawczych, występuje maksymalnie do 3. roku życia, a później mija samoistnie. W końcu powtarzanie pewnych zdań, fraz i słów jest po prostu elementem nauki mówienia, ponieważ dzieci uczą się danego języka, sposobu konstruowania zdań oraz odpowiedniego tonu głosu. Echolalia u dzieci jest więc zjawiskiem rozwojowym i nie powinna budzić niepokoju.

Czy echolalia to choroba?

Niestety echolalia może zaburzać codzienne funkcjonowanie pacjenta, a przede wszystkim jego proces porozumiewania się z innymi ludźmi, a także zdolności komunikacyjne. Echolalia nie jest jednak nazywana chorobą, tylko zaburzeniem towarzyszącym innym zjawiskom, takim jak spektrum autyzmu, udar mózgu, padaczka i wiele innych. Echolalia nie występuje samodzielnie, chyba że odnosi się po prostu do rozwojowego powtarzania słów i nauki mowy.

Metody leczenia echolalii

Najważniejszym elementem leczenia echolalii są metody terapeutyczne, w trakcie których pacjent pracuje nad komunikacją werbalną, a także rozmawia z psychoterapeutą. W przypadku dzieci bardzo duże znaczenie ma wykonywanie różnych ćwiczeń w domu, na przykład z rodzicami lub opiekunami. Jedną z popularnych technik jest niekończenie zdań, a więc pozostawianie danego zdania w zawieszeniu tak, aby dziecko mogło je dopowiedzieć. W przypadku wystąpienia echolalii u dzieci duże znaczenie ma podejście rodziców oraz ich cierpliwość.