Ból gardła – przyczyny, rodzaje i leczenie

Ból gardła – czym jest i co go charakteryzuje?

Ból gardła to objaw, który towarzyszy wielu infekcjom wirusowym, bakteryjnym i grzybiczym, ale może mieć również inne rzadsze przyczyny. Cechuje się dyskomfortem w obrębie gardła, często połączonym z trudnościami w przełykaniu, drapaniem czy pieczeniem. W zależności od przyczyny ból gardła może mieć różne nasilenie – od łagodnego, ustępującego po kilku dniach, do silnego, przewlekłego bólu utrudniającego codzienne funkcjonowanie.

W wyniku infekcji wirusowych i bakteryjnych dochodzi do stanu zapalnego błony śluzowej gardła, które objawia się jego zaczerwienieniem i obrzękiem, trudnościami w przełykaniu, ciągłym odchrząkiwaniem. W niektórych przypadkach, jak przy anginie paciorkowcowej lub mononukleozie zakaźnej, na migdałkach mogą pojawić się białe naloty i/lub ropne naloty i czopy. Ból gardła często towarzyszy również innym objawom, takim jak gorączka, katar, kaszel czy zapalenie spojówek. Bolące gardło występuje również z przyczyn niezwiązane bezpośrednio z infekcją, jak np. alergie, choroba refluksowa, choroby serca czy urazy.

Ból gardła u dziecka może być wyjątkowo uciążliwym objawem i powodować niechęć do picia i jedzenia, co szczególnie niepokoi rodziców.

Zobacz także: Ból gardła przy przełykaniu – o czym świadczy? Jakie badania zrobić?

Rodzaje bólu gardła

Rodzaj bólu w gardle zależy bezpośrednio od przyczyny, która powoduje stan zapalny. Może trwać od kilku godzin do nawet tygodni, jeżeli nie zostanie wprowadzone odpowiednie leczenie. W większości przypadków ustępuje samoistnie z czasem. W zależności od przyczyny może wystąpić ból gardła w nocy lub w ciągu dnia. Najczęściej spotykane rodzaje bólu gardła to:

Ból gardła w infekcji wirusowej

Zakażenia wirusowe są najczęstszą przyczyną infekcji górnych dróg oddechowych. Infekcje wirusowe powodują przeziębienie, grypę czy zapalenia migdałków i prowadzą do stanu zapalnego błony śluzowej gardła. Najpowszechniejszymi wirusami odpowiedzialnymi za zachorowania są adenowirusy, rhinowirusy, enterowirusy, wirus opryszczki, wirus grypy i paragrypy. Ból jest zwykle łagodniejszy niż w przypadku infekcji bakteryjnych. Towarzyszą mu objawy ogólne, takie jak katar, kaszel, łagodna gorączka. W badaniu fizykalnym gardło jest zaczerwienione, przekrwione i obrzęknięte. Pacjenci często skarżą się na ból gardła „u góry”, który często jest spowodowany spływającą wydzieliną z jamy nosowej po jego tylnej ścianie.

Ból gardła w infekcji bakteryjnej

Ból gardła wywołany przez zakażenie bakteryjne jest zazwyczaj silniejszy i bardziej intensywny, często z towarzyszącymi ogólnymi objawami grypopodobnymi. Najczęstszym sprawcą jest paciorkowiec, który powoduje anginę ropną. Objawia się ona ostrym bólem gardła, trudnościami w połykaniu oraz obecnością białych lub żółtych nalotów na migdałkach. Towarzyszy jej często gorączka, powiększenie węzłów chłonnych oraz ogólne osłabienie. W leczeniu bakteryjnego zapalenia gardła stosuje się antybiotyki. W przypadku podejrzenia infekcji bakteryjnej niezbędna jest konsultacja lekarska.

Ból gardła w infekcji grzybiczej

Grzybicze zapalenie gardła jest stosunkowo rzadkie, ale może wystąpić u osób z obniżoną odpornością lub po długotrwałej antybiotykoterapii, zwłaszcza doustnej. W takim przypadku może wystąpić ból gardła bez gorączki. Najczęstszym patogenem odpowiedzialnym za tę infekcję jest grzyb z rodzaju Candida albicans. Objawy grzybiczego zapalenia gardła to ból, uczucie suchości w gardle, kaszel z odkrztuszaniem galaretowatej, szarobrązowej wydzieliny oraz białawe naloty na błonie śluzowej jamy ustnej. Leczenie polega na stosowaniu doustnych leków przeciwgrzybiczych.

Rzadsze infekcyjne przyczyny bólu gardła:

• mononukleoza zakaźna – wywoływana przez wirus Epsteina-Barr, charakteryzuje się bólem gardła, gorączką i powiększeniem węzłów chłonnych,
• błonica – choroba zakaźna, atakująca głównie nos i gardło, powodująca silny ból gardła i trudności w połykaniu. Z uwagi na obowiązkowe szczepienia ochronne w Polsce praktycznie nie obserwuje się nowych przypadków choroby,
• odra – wirusowa choroba zakaźna, objawiająca się wysypką i zapaleniem błon śluzowych dróg oddechowych, w tym gardła,
• ospa wietrzna – choroba wywoływana przez wirus ospy wietrznej, często wiążąca się z bólem gardła i charakterystyczną polimorficzną wysypką całego ciała, również owłosionej skóry głowy.

Ból gardła – inne przyczyny

Ból gardła nie zawsze jest wynikiem infekcji bakteryjnych, wirusowych czy grzybiczych. Może mieć również inne przyczyny, w tym:

• alergie – alergeny mogą prowadzić do podrażnienia gardła i uczucia bólu,
• palenie papierosów – dym tytoniowy podrażnia błonę śluzową gardła, prowadząc do kaszlu i rozwoju stanu zapalnego,
• suche powietrze – szczególnie zimą, kiedy powietrze jest mniej wilgotne, może powodować podrażnienia i ból gardła bez innych objawów,
• urazy gardła – mechaniczne i termiczne uszkodzenia, np. podczas połykania ostrych przedmiotów lub picia zbyt gorących napojów,
• nowotwory gardła – chociaż rzadko, to nowotwory mogą prowadzić do przewlekłego bólu gardła,
• choroba refluksowa przełyku – w tym przypadku treść pokarmowa z żołądka cofa się w górę przełyku, powodując podrażnienie i stan zapalny górnej części układu pokarmowego, w tym gardła i przełyku,
• choroby serca – wśród licznych dolegliwości związanych z chorobami układu sercowo-naczyniowego może wystąpić ból w okolicy gardła, np. podczas zawału czy niewydolności serca,
• niewydolność nerek.

Bolące gardło – jakie objawy mogą mu towarzyszyć?

Ból gardła często towarzyszy innym objawom ogólnym, zwłaszcza w trakcie infekcji. Do pozostałych dolegliwości zgłaszanych równocześnie z bólem gardła należą:

• chrypka – zmiana w tonie głosu, która występuje w wyniku podrażnienia strun głosowych,
• uczucie suchości lub drapania w gardle – podczas infekcji i gorączki organizm traci więcej płynów, co skutkuje powyższymi objawami,
• kaszel – wywołany przez odruch kaszlowy, pobudzany przez stan zapalny oraz spływającą wydzielinę po gardle i zalegającą w oskrzelach. W zależności od tego, czy chory odkrztusza wydzielinę, dzielimy go na suchy lub mokry,
• trudności i ból przy przełykaniu – szczególnie w przypadku nasilonych stanów zapalnych gardła,
• gorączka – zwykle związana z infekcjami, wskazująca na stan zapalny w organizmie,
• katar i zapalenie spojówek – objawy, które zwykle towarzyszą infekcji wirusowej, np. przeziębieniu.

Zobacz także: Ból gardła z jednej strony – o czym może świadczyć?

Chore gardło – kiedy iść do lekarza?

W większości przypadków lekki ból gardła jest wynikiem infekcji wirusowej, która ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. Jednak istnieją sytuacje, w których należy skonsultować się z lekarzem:

• ból gardła trwa dłużej niż tydzień,
• towarzyszy mu trudność w oddychaniu lub przełykaniu,
• występuje gorączka powyżej 38°C, która słabo lub wcale nie reaguje na leki przeciwgorączkowe,
• pojawiają się objawy takie jak ból ucha, bolesność w okolicy szyi, krew w ślinie lub flegmie,
• zauważalne są trudności w otwieraniu ust do szczękościsku włącznie,
• ból gardła towarzyszy obrzękowi węzłów chłonnych lub bólom stawów.

W takiej sytuacji warto udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który jest w stanie na podstawie wywiadu i badania fizykalnego znaleźć przyczynę dolegliwości lub zlecić dodatkowe badania. W razie trudności z diagnostyką internista bądź lekarz rodzinny może skierować pacjenta do laryngologa lub innego specjalisty (np. alergologa przy alergicznym bólu gardła), jeśli objawy świadczą o innym problemie zdrowotnym.

Ból gardła – przyczyny, rodzaje i leczenie

Dowiedz się więcej

Ból gardła – co zrobić?

Można samodzielnie podjąć działania na ból gardła, które pomogą złagodzić objawy. Warto zacząć od:

• nawilżania powietrza – stosowanie nawilżaczy powietrza w pomieszczeniach łagodzą uczucie suchości,
• płukanek i inhalacji – roztwory soli fizjologicznej czy napary ziołowe, np. z rumianku, pomagają w łagodzeniu stanu zapalnego,
• spożywania ciepłych napojów – herbaty z miodem, cytryną lub imbirem działają kojąco na gardło,
• stosowanie leków objawowych – dostępne bez recepty pastylki, aerozole lub leki przeciwzapalne i przeciwbólowe czasowo łagodzą ból gardła.

Takie naturalne metody dobrze sprawdzą się także na ból gardła w ciąży. Jeśli ból gardła nie ustępuje po kilku dniach lub nasila się, warto udać się do lekarza.

Zobacz także: Domowe sposoby na ból gardła

Ból gardła – jak leczyć?

Leczenie bólu gardła zależy od jego przyczyny. W przypadku infekcji wirusowych leczenie jest głównie objawowe i polega na łagodzeniu bólu oraz wspieraniu organizmu w walce z wirusem. W przypadku infekcji bakteryjnych lekarz może zalecić antybiotykoterapię. Często wykonuje się również testy na obecność paciorkowców, aby prawidłowo dobrać leczenie. W przypadku bólu spowodowanego powikłaniami chorób przewlekłych w pierwszej kolejności należy zadbać o ich odpowiednie leczenie.

Ważne jest, aby stosować się do zaleceń lekarza oraz wykonać ewentualne dodatkowe badania, szczególnie w przypadku podejrzenia innej rzadszej przyczyny dolegliwości.

Jak ograniczyć ból gardła? Profilaktyka

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia bólu gardła, warto wdrożyć kilka zdrowych nawyków:

• rzuć palenie – papierosy drażnią i wysuszają gardło, co zwiększa podatność na infekcje,
• wzmacniaj odporność – zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna i odpowiednia ilość snu pomogą utrzymać układ odpornościowy w dobrej formie,
• unikaj kontaktu z czynnikami drażniącymi – takimi jak dym papierosowy czy spacery przy złej jakości powietrza,
• dbaj o higienę – mycie rąk i unikanie kontaktu z osobami chorymi to podstawowe zasady zapobiegające infekcjom,
• odpoczywaj – w trakcie infekcji niezwykle istotne są odpowiednia ilość snu, relaks i odpoczynek, aby organizm był w stanie się prawidłowo zregenerować.

Ból gardła to dolegliwość, którą każdy z nas czasem doświadcza. Dzięki odpowiednim środkom zapobiegawczym oraz szybkiemu leczeniu można skutecznie zmniejszyć ryzyko powikłań i skrócić czas choroby.

Podsumowanie

Ból gardła to objaw, który może być wynikiem wielu różnych przyczyn – od infekcji wirusowych, przez bakteryjne, aż po czynniki środowiskowe i rzadsze choroby, również przewlekłe spoza układu oddechowego. Ważne jest, by odpowiednio zareagować na jego pojawienie się – w większości przypadków ból ustępuje samoistnie, ale jeśli towarzyszą mu inne niepokojące objawy, warto skonsultować się z lekarzem. Pamiętaj również o profilaktyce, która pomoże zminimalizować ryzyko wystąpienia tego problemu w przyszłości i utrzymać zdrowe gardło nawet w okresie infekcyjnym.