Tętniak mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, badania

Tętniak mózgu może mieć charakter nabyty lub wrodzony. Nieprawidłowość ta w znaczącym odsetku odpowiada za powstanie samoistnych krwawień wewnątrzczaszkowych. Sprawdź, jakie są objawy tętniaka mózgu i jakie badania pozwalają na rozpoznanie tej patologii. Dowiedz się, na czym polega leczenie tętniaka mózgu.

Co to jest tętniak mózgu? Przyczyny powstania tętniaka

Tętniak mózgu to jedna z bardziej rozpowszechnionych patologii naczyniowych. Najogólniej opisać go można jako wypełnione krwią ograniczone poszerzenie światła naczynia krwionośnego. Do rozwoju tętniaka mózgu dochodzi w wyniku oddziaływania przepływającej w tętnicy krwi na osłabione lub objęte procesem chorobowym naczynie krwionośne. Przyczyną tętniaka mózgu jest najczęściej miażdżyca (czyli odkładanie blaszek miażdżycowych zbudowanych głównie z cholesterolu w ścianie tętnicy) lub wada wrodzona – defekt budowy ściany tętnicy, który prowadzi do osłabienia lub niewystępowania błony mięśniowej, lub sprężystej (np. zespół Marfana, zespół Ehlersa-Danlosa). Do powstania tętniaków mózgu doprowadzić mogą również m.in. nadciśnienie tętnicze, uraz, stan zapalny, infekcje (np. kiła, borelioza, gorączka reumatyczna).

Czynnikami podnoszącymi ryzyko choroby, które oddziałują negatywnie na sprężystość ścian i przepływ w tętnicy, są używki – narkotyki, tytoń, alkohol. Choroba może rozwinąć się w każdym wieku, jednak najczęściej diagnozowana jest u osób między 40 a 60 rokiem życia. Nieznacznie częściej stwierdzana jest wśród kobiet. Częstość występowania tętniaków tętnic wewnątrzczaszkowych nie jest dokładnie znana.

Tętniak mózgu – objawy chorobowe

Często tętniaki mózgu wykrywane są przypadkowo podczas niezwiązanej z nimi diagnostyki obrazowej. Choroba ta w wielu przypadkach ma bezobjawowy charakter albo towarzyszą jej mało charakterystyczne dolegliwości. Istnieją przypadki, w których pierwszym objawem tętniaka mózgu było krwawienie podpajęczynówkowe (tzw. SAH, ang. subarachnoid hemorrhage), które jest stanem zagrożenia życia. Śmiertelność w ciągu 30 dni od krwawienia podpajęczynówkowego jest bardzo wysoka i wynosi 32–67%.

Pęknięty tętniak mózgu powoduje nagły i bardzo silny ból głowy, sztywność karku, wymioty, nudności, zaburzenia przytomności, światłowstręt, przyspieszenie tętna i oddechu, wzrost ciśnienia tętniczego. Do pęknięcia tętniaka dochodzi częściej w sytuacjach stresowych, podczas wysiłku fizycznego lub aktywności seksualnej. Jeśli dojdzie do pęknięcia tętniaka mózgu, należy jak najszybciej wezwać pomoc medyczną.

Nie zawsze dochodzi do pęknięcia tętniaka mózgu. W przypadku sporych rozmiarów tętniaków mózgu lub ich newralgicznej lokalizacji u chorych zaobserwować można takie objawy jak bóle głowy, które przy dużej intensywności mogą powodować utratę przytomności, zawroty głowy, opadanie powieki (tzw. ptoza). Choroba powodować może zaburzenia widzenia, w tym podwójne i/lub niewyraźne widzenie, a także poszerzenie jednej źrenicy. W ciężkich przypadkach tętniakom mózgu towarzyszą drgawki, niedowłady połowicze, zaburzenia świadomości.

Do jakiego lekarza należy się zgłosić?

W przypadku objawów pękniętego tętniaka mózgu (zwłaszcza nagłych problemów z widzeniem, bardzo silnego bólu głowy) należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną, dzwoniąc pod nr 999 lub 112. To stan zagrożenia życia, dlatego też wymaga pilnej diagnostyki i leczenia.

W przypadku przewlekle występujących objawów neurologicznych (takich jak napadowe bóle głowy, zaburzenia widzenia, zawroty głowy) należy w pierwszej kolejności zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub lekarza rodzinnego, który omówi objawy i zbada pacjenta. W zależności od wskazań może skierować chorego na badania krwi, diagnostykę obrazową (np. rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową głowy) lub na konsultację u neurologa. Neurolog to specjalista zajmujący się chorobami układu nerwowego. Jeśli konieczna jest operacja tętniaka mózgu, wykonuje ją neurochirurg.

Rozpoznanie tętniaka mózgu

Rozpoznanie tętniaków mózgu poza początkowymi badaniami – wywiadem, badaniem fizykalnym, badaniem obrazowym, które stwierdzi obecność zmiany w mózgu, wymaga wykonania bardziej specjalistycznych badań obrazowych. Zlecana jest angiografia tomografii komputerowej (tzw. angio-TK) lub rezonansu magnetycznego (tzw. angio-MR). Podczas obrazowania pacjentowi podaje się do naczynia krwionośnego środek cieniujący (tzw. kontrast). Kontrast powoduje lepsze uwidocznienie analizowanych struktur, dzięki czemu możliwe jest obejrzenie tętniaka, ocena jego lokalizacji, rozmiaru, morfologii, zależności z okolicznymi strukturami. Decyzję o leczeniu zabiegowym podejmuje neurochirurg na podstawie badania obrazowego opisanego przez radiologa.

Tętniak mózgu – leczenie

Leczenia wymagają wszystkie przypadki pękniętego tętniaka mózgu i tętniaków dających dolegliwości. W przypadku tętniaków mózgu, które nie wywołują u pacjenta objawów, zaleca się leczenie zmian o wymiarze ponad 7 mm, odznaczających się szybkim wzrostem lub zauważalną w badaniach obrazowych zmianą kształtu. Wykonać można operacyjne założenie klipsa na szyję tętniaka, w konsekwencji czego zostaje zamknięty dopływ krwi do niego. Zabieg ten przeprowadzany jest na otwartej czaszce.

Innym sposobem, który tego nie wymaga, jest tzw. embolizacja. Zabieg ten polega na wypełnieniu tętniaka specjalnymi sprężynkami. Wprowadza się je przez cewnik w tętnicy udowej w pachwinie. Niekiedy podczas embolizacji niezbędne jest użycie specjalnych stentów czy systemów zmieniających przepływ krwi.

Obie metody – operacyjne założenie klipsa, jak i embolizacja – prowadzą do wyłączenia tętniaka z układu krążenia. W pozostałych przypadkach stosowana jest kontrola – regularne wizyty i badania obrazowe celem śledzenia rozwoju tętniaka.

Czy możliwa jest profilaktyka tętniaków mózgu?

W wielu przypadkach nie można zapobiec tętniakom mózgu z uwagi na ich wrodzony charakter. Wskazane jest, aby osoby obciążone genetycznie poddawane były przesiewowym badaniom obrazowym. W ten sposób możliwe będzie wykrycie choroby i wdrożenie zawczasu odpowiedniego postępowania. Ryzyko pojawienia się tętniaków można zmniejszyć, prowadząc zdrowy tryb życia. Znaczenie ma tu przede wszystkim profilaktyka chorób układu krążenia – miażdżycy i nadciśnienia tętniczego, urazów.