Światowy Dzień Otyłości

Przyczyny i ryzyka rozwoju otyłości

• Genetyczne i biologiczne: jest kilka powiązanych między sobą mechanizmów regulacji odczucia sytości i głodu. Jeden z nich to hormon – leptyna, który działa na receptory w podwzgórzu, zmniejszając apetyt i zwiększając termogenezę. Wraz z insuliną – hormonem trzustki, należy do cząsteczek sygnalizujących zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie. Zmniejszenie wrażliwości receptorów na leptynę prowadzi do otyłości. Zaburzenia takich mechanizmów w organizmie, chroniących go przed głodem, mogą utrudniać utrzymanie i utratę wagi.
• Jedzenie: przetworzona żywność, która jest obecnie powszechna na całym świecie oraz zwiększone spożycie cukru przyczyniają się do szybkiego wzrostu otyłości.
• Stan zdrowia i dostęp do opieki zdrowotnej: stan zdrowia w ciąży, życiu prenatalne i wczesnej dorosłości, niektóre leki i choroby somatyczne (takie jak niedoczynność tarczycy) mogą wpływać na przyrost masy ciała. Utrudniony dostęp do wysokokwalifikowanej opieki medycznej zmniejsza szansę szybkiego diagnozowania i specjalistycznego leczenia.
• Zdrowie psychiczne: objawy niektórych zaburzeń zdrowia psychicznego prowadzą do przyrostu masy ciała. Brak snu zaburza działanie hormonów, które mogą wpływać na wagę, podobnie jak wysoki poziom stresu. Przyczynia się on do spożywania większej ilości jedzenia i produktów wysokoenergetycznych. Przejadanie się bywa sposobem na złagodzenie napięcia i frustracji. Wiele osób je, gdy czynnik stresu jest niejasny i powoduje dominujące uczucie niepokoju. Jedzenie staje się sposobem na zagłuszenie negatywnych emocji. W zaburzeniach odżywiania, w większości przypadków istnieją poważne problemy w relacji pacjenta z jedzeniem. 

Wśród najczęstszych zaburzeń możemy wymienić:

1. Napadowe objadanie się – epizody, czasami kilka razy dziennie, pochłaniania nadmiernej ilości jedzenia w krótkim okresie czasu. Przejadanie się dość często związane z zewnętrznymi wyzwalaczami, poczuciem utraty kontroli, co prowadzi do jedzenia, aby się uspokoić
   i zmniejszyć emocjonalnie napięcie
2. Zespół nocnego jedzenia – polega na przyjmowaniu pokarmu w nocy, po przebudzeniu się. Wiąże się z zaburzeniami snu. Towarzyszy mu częste obniżenie nastroju wieczorem.
3. Kompulsywne objadanie się – epizody niekontrolowanego spożywania dużej ilości jedzenia bez odczuwania głodu, aż do wystąpienia nieprzyjemnych objawów przejedzenia, wiązane z terminem „uzależnieniem od jedzenia”.

COVID: Stres spowodowany trudnością adaptacji do nowych warunków funkcjonowania, lęk związany z możliwością zakażenia, chorobą bliskich, izolacją społeczną wpływa na organizm. Zmniejszenie aktywności fizycznej i ograniczenia przebywania poza domem zwiększają ryzyko rozwoju otyłości. Obecna sytuacja sprzyja pogorszeniu choroby i rozwojowi nowych schorzeń, głównie w wyniku kompensowania negatywnych emocji jedzeniem. Jednocześnie, otyłość i jej powikłania nasilają przebieg i zwiększają ryzyko zgonu z powodu COVID-19.

Z tego powodu Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością zaleca stosowanie kryteriów American Endocrine Society z 2016 r. do rozpoznania i leczenia otyłości zamiast kryteriów WHO z 1998 r. Według nowych wytycznych, osoby z BMI powyżej 25 kg/m2 wymagają diagnozowania w kierunku zaburzeń odżywiania takich jak: zespół kompulsywnego jedzenia, zespół nocnego jedzenia, uzależnienia od pokarmu oraz występowania powikłań otyłości. 

Powikłania otyłości

Otyłość powoduje zmiany w funkcjonowaniu całego organizmu. Jej powikłaniami mogą być: cukrzyca, insulinooporność, dyslipidemia, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa serca, zespół bezdechu sennego, choroby stawów, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, nieprawidłowości miesiączkowania, niepłodność, choroba policystycznych jajników, cukrzyca ciążowa i duża masa urodzeniowa dziecka. Osoby z otyłością są bardziej narażone na inne choroby, niektóre nowotwory oraz ciężki przebieg COVID-19. Nie mniej ważne są konsekwencje psychologiczne i społeczne otyłości, takie jak: niska samoocena, depresja, stygmatyzacja, dyskryminacja i brak akceptacji otoczenia.

Leczenie otyłości

Otyłość jest jedną z najszybciej rozwijających się chorób. Wszystkie programy odchudzające wymagają zmiany nawyków żywieniowych i zwiększonej aktywności fizycznej. Nie ma najlepszej diety odchudzającej – zdrowy tryb życia sprawia, że leczenie jest skuteczne długoterminowo.

Do swojego życia trzeba wdrożyć;

• Rozwój zdrowych nawyków żywieniowych
• Ćwiczenia i aktywność. Wprowadzanie prostych zmian w ciągu dnia może przynieść duże korzyści. Na przykład, próba pokonania 10 000 kroków codziennie lub stopniowe zwiększanie liczby kroków, aby osiągnąć ten cel.
• Zmiany w zachowaniu. Pomocna w tym jest terapia behawioralna, udział w grupach wsparcia i konsultacje z psychodietetykiem. Psychodietetyka to wciąż dość nowa specjalizacja, ale zyskuje coraz większą popularność. Do zadań psychodietetyka należy m.in. motywowanie osób na diecie, współpraca z pacjentem przy wprowadzaniu zdrowych nawyków żywieniowych, przygotowanie indywidualnej diety z urozmaiconym i smacznym menu, a przede wszystkim – wsparcie psychiczne podczas diety
• Stosowanie leków odchudzających. Aktualnie jest kilka możliwości farmakologicznego leczenia. Wdrożenie takich leków wymaga odpowiedniej kwalifikacji pacjenta do kuracji.
• Monitorowanie i leczenie chorób współistniejących.
• Endoskopowe zabiegi odchudzające. Procedura polega np. na założeniu szwów w żołądku, aby zmniejszyć jego rozmiar. Podczas innego zabiegu endoskopowego lekarze wprowadzają do żołądka mały balon wypełniony wodą. Dzięki temu szybciej następuje uczucie sytości.
• Operacje bariatryczne. Chirurgia odchudzająca ogranicza ilość jedzenia, którą można spożyć, lub zmniejsza wchłanialność pożywienia i kalorii. Otyłość stanowi globalny problem. Obecna sytuacja epidemiczna przypomina nam, że niezbędne są czynności prewencyjne, które stanowią fundament zapobiegania poważnym konsekwencjom dla zdrowia. Aby skutecznie walczyć z otyłością, warto poznać jej przyczyny. Z tego powodu kompleksowa diagnostyka i leczenie powinno być przeprowadzone przez odpowiedni zespół, który składa się z różnych specjalistów. 

Autor: Natalia Olejnik