Rak jajnika – przyczyny, objawy, rozpoznanie

Pierwszym krokiem w diagnostyce raka jajnika jest wywiad lekarski połączony z badaniem ginekologicznym i USG. Chorą na raka jajnika zajmuje się lekarz ginekolog-onkolog lub onkolog kliniczny. Dowiedz się więcej o tej podstępnej chorobie – czynnikach ryzyka, objawach, rozpoznaniu.

Rak jajnika – co to za choroba?

Nowotwór jajnika jest jednym z najczęstszych nowotworów narządów rodnych kobiety. Wyróżnia się dwa jego rodzaje: nabłonkowy i nienabłonkowy, przy czym ten pierwszy jest częściej rozpoznawany. Rozwija się z nabłonka, który pokrywa jajnik, i z jego podścieliska. Biorąc pod uwagę rokowanie i wzrost, rak jajnika podzielony został na dwa typy.

Typ I rozwija się z nowotworów łagodnych lub o granicznym stopniu złośliwości. Ma postać wyraźnego guza, a po dłuższym czasie stwierdza się jego obecność w otrzewnej. Rokowanie jest nieco bardziej pomyślne w porównaniu z typem II. Wykrywany jest częściej na początkowym etapie.

Typ II występuje częściej niż I. Od początku ma charakter złośliwy. Nierzadko nie stwierdza się w jajniku wyraźnego guza. Rak szybko rozwija się w otrzewnej. Ma złe rokowanie, zazwyczaj rozpoznaje się go w mocno zaawansowanym stadium.

Czynniki ryzyka raka jajnika

Zachorowalność na raka jajnika gwałtownie wzrasta w okresie pomenopauzalnym. Lista czynników ryzyka tej choroby jest dość długa. Wśród jej determinantów znajdują się m.in.:

• stymulacja owulacji,
• niepłodność, nierództwo,
• endometrioza,
• nakłuwanie jajnika podczas pobierania oocytów,
• nadmierna masa ciała,
• nosicielstwo mutacji genów BRCA1 i BRCA2,
• stan po radioterapii stosowanej w obszarze miednicy mniejszej w związku z leczeniem innych nowotworów,
• hiperestrogenizm (nadmiar estrogenów),
• hiperandrogenizm (nadmiar androgenów),
• choroba Lyncha (charakteryzuje się współwystępowaniem z rakiem jelita grubego innych nowotworów złośliwych),
• nikotynizm.

Na raka jajnika narażone są bardziej kobiety, których bliscy chorowali na raka jajnika, ale i na raka piersi, macicy, jelita grubego lub odbytu. Ryzyko wystąpienia raka jajnika zmniejszają: antykoncepcja hormonalna, okluzja jajowodów, wycięcie jajników i jajowodów, wycięcie macicy i karmienie piersią.

Zobacz także: Ból brzucha – przyczyny, badania i leczenie

Objawy raka jajnika

Rak jajnika ma początkowo bezobjawowy przebieg i dlatego wykrywa się go zwykle w zaawansowanych stadiach. Dolegliwości dają o sobie znać, zazwyczaj dopiero gdy zmiana ma kilka cm. Najczęściej zgłaszanymi objawami są: krwawienia z pochwy, ból w podbrzuszu, problemy z oddawaniem moczu, ucisk wywierany na narządy sąsiednie (drogi moczowe, układ pokarmowy), uczucie ciągłego zmęczenia. Chorobie towarzyszą objawy gastryczne, takie jak: wzdęcia, powiększenie obwodu brzucha, uczucie pełności, zaparcia lub biegunki, odbijanie. U osób z zaawansowanym rakiem jajnika poza obecnością guza w jajniku może występować płyn w jamie brzusznej lub opłucnej. Poza tym stwierdza się podwyższone stężenie antygenu CA-125.

Profilaktyka raka jajnika

Nie ma skutecznych badań profilaktycznych w kierunku raka jajnika. Zaleca się prowadzenie prozdrowotnego trybu życia, ograniczenie czynników ryzyka, regularne wizyty ginekologiczne. Jajniki kontroluje się, wykonując USG przezpochwowe. Kobiety o podwyższonym ryzyku wystąpienia raka jajnika (obciążony wywiad rodzinny) powinny poddać się badaniu genetycznemu na mutacje genów BRCA1 i BRCA2. Z uwagi na duże ryzyko zachorowania na raka jajnika u nosicielek tych mutacji zaleca się obustronne wycięcie przydatków po zakończeniu planów rozrodczych.

W jaki sposób rozpoznawany jest rak jajnika?

Guzy jajnika rozpoznaje się na podstawie wywiadu, badania przedmiotowego, ginekologicznego dwuręcznego, które powinno ocenić położenie, wielkość i konsystencję przydatków, oraz badania per rectum. Lekarz może zlecić badanie krwi w kierunku markerów nowotworowych CA-125. To substancja wytwarzana przez komórki raka jajnika, ale i przez niektóre prawidłowe tkanki. Wysoki poziom CA-125 może być oznaką raka jajnika, ale nie potwierdza diagnozy.

Badanie ginekologiczne należy uzupełnić oceną ultrasonograficzną. U pacjentek z podejrzeniem raka jajnika pierwszym badaniem obrazowym powinno być USG brzucha. Zaleca się połączenie USG przezbrzusznego i przezpochwowego oraz uzupełnienie ich o badanie dopplerowskie. Badanie ginekologiczne pozwala na wykrycie guza na późniejszym etapie rozwoju.

Zobacz także: Kiedy wykonać USG jamy brzusznej? Charakterystyka, inwazyjność, przygotowanie do badania - Zdrowie na co dzień - Artykuły - Dla Pacjentów

W rozpoznaniu raka jajnika oraz ocenie rozległości procesu nowotworowego ważne miejsce zajmuje badanie PET-CT. Rezonans magnetyczny jamy brzusznej i miednicy jest przydatny do rozwiązywania problemów, zwłaszcza w przypadku zmian w obrębie przydatków, których obraz USG nie jest jednoznaczny.

Ostateczne rozpoznanie opiera się na wynikach badania histopatologicznego. Konieczne jest pobranie tkanki guza lub próbki płynu z jamy brzusznej i sprawdzenie, czy są obecne komórki nowotworowe. Materiał może być pobrany poprzez biopsję przez powłoki brzuszne lub podczas operacji.

Zobacz także: Badania po 40 roku życia – jakie i kiedy warto wykonać?

Na czym polega leczenie raka jajnika?

Podstawę terapii raka jajnika stanowi postępowanie skojarzone – leczenie chirurgiczne i chemioterapia. Zakres operacji i terapii uzupełniającej determinowany jest głównie zaawansowaniem klinicznym. Standardowy schemat leczenia polega również na włączeniu chemioterapii. Radioterapia ma obecnie ograniczone znaczenie w zwalczaniu raka jajnika. Stosuje się ją zazwyczaj jako leczenie paliatywne lub objawowe.