Alergia – objawy i postępowanie w przypadku chorób alergicznych

Czym jest alergia?

O alergii, czyli uczuleniu, mówimy, gdy u pacjenta występują objawy nadwrażliwości na substancje występujące w otoczeniu, na które zwykle zdrowy człowiek nie powinien reagować. Istotne jest, by pamiętać, że mogą one pojawiać się dopiero przy kolejnym zetknięciu z alergenem.

W reakcjach alergicznych w organizmie uczestniczą komórki zapalne lub specyficzne przeciwciała w klasie IgE. Dolegliwości jakie chory może odczuwać mogą być bardzo różnorodne i dotyczyć różnych narządów i układów.

Jakie są objawy alergii?

Ze względu na różnorodność chorób alergicznych objawy alergii mogą dotyczyć wszystkich narządów.

Najczęstsze choroby alergiczne i ich objawy:

1. Alergiczny nieżyt nosa
   • katar (wyciek wodnistej wydzieliny, ale także uczuciem spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła),
   • blokada nosa,
   • świąd nosa,
   • kichanie - często seriami.
2. Alergiczne zapalenie spojówek
   • pieczenie spojówek,
   • zaczerwienienie spojówek,
   • łzawienie oczu.
3. Astma atopowa:
   • duszność,
   • świszczący oddech,
   • napadowy suchy kaszel,
   • powyższe objawy nawracają przy kontakcie z podejrzewanym alergenem,
   • należy podejrzewać przy nawrotowych rozpoznaniach zapaleń oskrzeli, objawy zwykle bez cech infekcji takich jak gorączka, ale mogą być też nasilane przez współistniejącą infekcję.
4. Zmiany skórne:
   • wspólną cechą jest nasilony świąd skóry,
   • pokrzywka, czyli występowanie na skórze bąbli pokrzywkowych przypominających poparzenie pokrzywą lub ugryzienie komara,
   • wyprysk, czyli zmiany nawrotowe o charakterze zaczerwienionej suchej często łuszczącej się skóry z możliwym pękaniem naskórka.
5. Alergie pokarmowe:
   • objawy nawracają w sposób obiektywny po każdorazowym spożyciu danego pokarmu,
   • może objawiać się zmianami skórnymi o charakterze pokrzywki czy wyprysku,
   • obrzęk śluzówek jamy ustnej lub gardła,
   • nagłe wymioty czy gwałtowna biegunka,
   • anafilaksja (opisana poniżej),
   • przewlekłe bóle brzucha czy biegunki (tu konieczne wykluczenie wpierw innych przyczyn gastrologicznych).
6. Anafilaksja:
   • ciężka, zagrażająca życiu reakcja alergiczna, której objawy mogą dotyczyć wszystkich narządów,
   • objawy występują nagle i rozwijają się zwykle w ciągu kilkunastu minut rzadziej kilku godzin od zadziałania podejrzanego czynnika,
   • nagły świąd skóry lub pokrzywka (często uogólniona) lub obrzęk warg, języka podniebienia i przynajmniej jeden z poniższych objawów:
   • zaburzenia oddychania (duszność, świszczący oddech, obrzęk krtani),
   • spadek ciśnienia krwi lub jego objawy jak omdlenie silne zawroty głowy,
   • gwałtowne i ciężkie kurczowe bóle brzucha, gwałtowne wielokrotne wymioty.
7. Alergia na jady osy lub pszczoły
   • obrzęk o średnicy większej niż 10cm, narastający w ciągu 24–48h i utrzymujący się do 3–10 dni, któremu mogą towarzyszyć: uczucie rozbicia, dreszcze, gorączka lub ból głowy i odczyn zapalny wzdłuż przebiegu naczyń chłonnych. Duża reakcja miejscowa nie zwiększa istotnie ryzyka wystąpienia reakcji uogólnionej w razie kolejnego użądlenia, więc nie wymaga zabezpieczenia chorego w adrenalinę. Nie wymaga diagnostyki laboratoryjnej;
   • uogólniona reakcja alergiczna, w tym anafilaksja (objawy jak w anafilaksji po pokarmach).

Jak wygląda postępowanie w przypadku alergii?

Jeśli występują łagodne objawy ze strony nosa (kichanie, katar) można zastosować leki przeciwhistaminowe dostępne w aptekach bez recepty. Dostępne są już nowoczesne leki zawierające bilastynę lub feksofenadyne, które nie mają działania nasennego, w odróżnieniu od leków starszej generacji. Leki te można też włączyć w przypadku alergicznego zapalenia spojówek. W objawach ze strony oczu można też zastosować dostępne bez recepty krople z azelastyną.

Ważne, by pamiętać, że bez alergenu nie ma alergii. Jeśli znamy już uczulający nas alergen, to możemy próbować go unikać. Jest to szczególnie ważne w uczuleniu na pokarmy, zwłaszcza jeśli wywoływały ciężkie reakcje alergiczne. Unikanie alergenów takich jak pyłki roślin, alergenów zwierząt, czy roztocze kurzu domowego jest trudniejsze.

Pomocne może być:

• mycie rąk, twarzy, oczyszczenie nosa po powrocie ze spaceru,
• sprzątanie na mokro,
• regularne pranie pościeli i kołder w temperaturze przynajmniej 60° C w przypadku uczulenia na roztocze kurzu domowego,
• nieposiadanie i unikanie kontaktu ze zwierzętami, na które się jest uczulonym,unikanie spacerów w słoneczne dni, ochrona oczy pełnymi okularami przeciwsłonecznymi, zmiana ubrań i prysznic zaraz po powrocie do domu w okresie pylenia roślin, na które się jest uczulonym.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Jeśli objawy nawracają lub są nasilone pomimo stosowanego leczenia, a także w przypadku pojawienia się gorączki, kaszlu, duszności, zmian skórnych, objawów z przewodu pokarmowego, należy zgłosić się do lekarza internisty lub medycyny rodzinnej.

Lekarz po zbadaniu chorego może postawić wstępne rozpoznanie i przede wszystkim zweryfikować, czy objawy nie są spowodowane innymi chorobami układu oddechowego (np. infekcyjnymi), czy pokarmowego. Zweryfikuje również charakter zmian skórnych oraz wdroży lub zintensyfikuje leczenie. Jeśli stan pacjenta będzie tego wymagał (potrzeba diagnostyki, odczulanie, leczenie wysokospecjalistyczne) skieruje do alergologa.

Konsultacja alergologa

Dowiedz się więcej

Alergolog po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu i zbadaniu chorego zaplanuje szczegółową diagnostykę oraz specjalistyczne leczenie.

Potwierdzeniem rozpoznania, że choroba ma podłoże alergologiczne są badania specjalistyczne.

Najczęściej wykorzystuje się testy skórne punktowe oraz oznaczenia swoistych IgE w surowicy potwierdzające uczulenia nie tylko na źródło alergenu, ale na konkretne uczulające białko co umożliwia bardziej spersonalizowane leczenie.

W przypadku podejrzenia uczulenia na substancje uczulające przez skórę takie jak kosmetyki, metale, składniki gum itp. wykonywane są testy płatkowe kontaktowe.

Zobacz także: Testy alergiczne skórne i panele alergiczne

Potwierdzenie czynnika uczulającego daje możliwość próby jego eliminacji, a także w niektórych sytuacjach pozwala na prowadzenie immunoterapii swoistej, czyli odczulania.

Odczulanie ma za zadanie wywołanie długoczasowej tolerancji organizmu na alergen co prowadzi do ustąpienia lub znacznego zmniejszenia objawów przy kontakcie z czynnikiem uczulającym. Jest to terapia dostępna wyłącznie u alergologa.

Po przebyciu uogólnionej reakcji po użądleniu przez osę czy pszczołę, konieczna jest diagnostyka w wysokospecjalistycznym ośrodku alergologicznym. W takim ośrodku możliwe jest także odczulanie, które jest silnie wskazane, w takim przypadku.

UWAGA:

W przypadku objawów anafilaksji konieczna jest pilna interwencja pogotowia ratunkowego nr 112 lub 999.
Chory musi być leczony w szpitalu (SOR), a przy wypisie zabezpieczony w zestaw ratunkowy zawierający adrenalinę do samodzielnego stosowania i pouczony w jakich sytuacjach oraz w jaki sposób z niej korzystać.