Kamienie żółciowe – co je powoduje? Sposoby leczenia kamicy żółciowej

Kamienie w woreczku żółciowym (specjaliści nazywają go pęcherzykiem żółciowym) są dość często występującą przypadłością - występują u około 20% Europejczyków. Należy się z nią udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który na podstawie wstępnych badań skieruje chorego do gastrologa. To specjalista zajmujący się diagnozą i leczeniem schorzeń zlokalizowanych w obszarze dróg żółciowych, pęcherzyka żółciowego oraz wątroby. Leczenie kamieni ma zazwyczaj charakter zachowawczy. W przypadku dużych zmian lub zatkania dróg żółciowych konieczny jest zabieg. Wówczas kieruje się chorego do chirurga.

Czym są kamienie w pęcherzyku żółciowym?

Kamienie żółciowe najogólniej opisać można jako złogi, które wytworzyły się w pęcherzyku żółciowym na skutek wytrącania składników żółci, w tym bilirubiny, białka, złogów cholesterolu, węglanu lub bilirubinianu wapnia. Składniki te mogą występować w różnych proporcjach. Żółć to płynna wydzielina produkowana przez komórki wątroby, która bierze udział w trawieniu i wchłanianiu tłuszczów. Obecność kamieni żółciowych określa się jako kamicę żółciową. Choroba ta dotyka częściej kobiety niż mężczyzn.

Jakie są przyczyny kamicy żółciowej?

Kamica żółciowa to schorzenie wieloczynnikowe. W jej powstaniu podkreśla się rolę czynników genetycznych. Kamienie powstają w wyniku zaburzeń enzymatycznych w wątrobie i dyskinezy (zaburzenia kurczliwości) dróg żółciowych. Do czynników predysponujących do ich rozwoju zalicza się m.in.: podeszły wiek, gwałtowny spadek masy ciała, cukrzycę, mukowiscydozę, przewlekłe infekcje dróg żółciowych, hipertriglicerydemię (wysokie stężenie trójglicerydów we krwi), spożywanie tłustych pokarmów. Kobiety, zwłaszcza te, które wielokrotnie rodziły, chorują 2-3 razy częściej niż mężczyźni. Tłusta dieta przyczynia się do zmiany składu żółci i wytrącania się soli kwasów żółciowych. Te osadzają się na złuszczonym nabłonku dróg żółciowych. Dołączają się do nich cholesterol i wapń, który uwapnia całość, co powoduje utworzenie się kamienia.

Jakie objawy towarzyszą kamieniom żółciowym?

Niewielkie kamienie żółciowe nie dają żadnych objawów albo powodują niewielki dyskomfort w nadbrzuszu po spożyciu tłustych posiłków. Pojawienie się licznych zmian może przyczynić się do zatykania dróg żółciowych, a to może powodować nasilenie dolegliwości. Do charakterystycznych objawów kamicy należy tzw. kolka żółciowa - ból w nadbrzuszu o dużym nasileniu, o charakterze kolkowym, nagły, napadowy, ostry, zazwyczaj zlokalizowany z prawej strony (pod łukiem żebrowym). Możliwe jest promieniowanie bólu do prawego barku lub okolicy międzyłopatkowej. Ból pojawia się epizodycznie po tłustych, ciężkostrawnych pokarmach lub po obfitych posiłkach. Podczas napadu kolki żółciowej mogą pojawić się również wymioty, dreszcze, a także nasilone poty. Gdy zatkanie dróg żółciowych przedłuża się, mogą się rozwinąć objawy zapalenia pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych, a nawet zapalenia trzustki.

Wśród typowych dolegliwości, które towarzyszą zapaleniu pęcherzyka żółciowego wymienia się:

• gorączkę, dreszcze,
• leukocytozę (podwyższoną liczbę leukocytów) w morfologii krwi,
• objawy kolki żółciowej.

Jeśli do powyższych objawów dołączy również żółtaczka, lekarz może podejrzewać ostre zapalenie dróg żółciowych. Gorączkę z dreszczami, ból kolkowy oraz żółtaczkę określa się jako charakterystyczną triadę objawów - tzw. triadę Charcota. Pacjenci z kamieniami w pęcherzyku żółciowym mogą narzekać na brak apetytu, nudności, biegunki lub wręcz odwrotnie - na brak wypróżnień i wzdęcia. Warto pamiętać, że w przypadku występowania opisanych wyżej objawów należy zawsze wykluczyć ostre zapalenie trzustki.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku pojawienia się dolegliwości wskazujących na kamienie w pęcherzyku żółciowym należy się udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który na podstawie wyników badań (m.in. badań laboratoryjnych oraz USG jamy brzusznej) rozpozna kamicę i rozpocznie leczenie oraz w razie potrzeby skieruje do chirurga w celu ustalenia potrzeby operacji.

Jak rozpoznaje się kamienie żółciowe?

Jednym z głównych badań stosowanych w rozpoznaniu kamieni żółciowych jest USG jamy brzusznej. To wstępne badanie w przypadku, gdy u pacjenta występują charakterystyczne dolegliwości ze strony pęcherzyka żółciowego. Badanie USG pozwala stwierdzić obecność złogów w pęcherzyku, w mniejszym stopniu w przewodach żółciowych. Kamienie bezobjawowe wykrywa się przypadkowo podczas wykonywania tego badania w innym celu.

Gdy objawy kamicy żółciowej się utrzymują, a badanie USG nie wykryło kamieni żółciowych, lekarz może rozważyć wykonanie rezonansu magnetycznego (MR). Jeśli jest taka potrzeba, można wykonać bardziej zaawansowane badania, jak cholangiopankreatografię rezonansu magnetycznego (MRCP). MRCP jest najlepszą nieinwazyjną metodą wykrywania kamicy. Nie wymaga stosowania kontrastu. RTG jamy brzusznej ujawnia tylko około 10% kamieni żółciowych, stąd też jest niewskazane. W diagnostyce kamieni żółciowych lekarz zalecić może badanie enzymów wątrobowych (AST, ALT, ALP oraz GGTP) - podwyższone mogą wskazywać na zatkanie dróg żółciowych przez kamienie.

Na czym polega leczenie kamieni żółciowych?

Leczenie bezobjawowych lub skąpoobjawowych kamieni żółciowych jest zachowawcze. Choremu zaleca się leki rozkurczowe i przeciwbólowe. Bardzo ważną rolę odgrywa dieta. Chory z kamieniami w pęcherzyku żółciowym powinien stosować tzw. dietę wątrobową - łatwostrawną, z ograniczeniem tłuszczu. Wykluczyć z jadłospisu trzeba produkty bogate w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol, takie jak tłuste wędliny (baleron, wędliny z widocznym tłuszczem) i mięsa, wędliny podrobowe (pasztet, pasztetową, salceson, kaszankę), tłuste sery żółte, sery pleśniowe, serki topione, serki typu fromage. Należy jeść regularnie 5 niewielkich posiłków dziennie o stałych porach. Taka dieta wskazana jest też przy chorobach wątroby, trzustki, we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Do diety należy włączyć błonnik pokarmowy, który usprawnia pracę jelit. Właściwa dieta wpływa też na zwiększenie produkcji kwasu chenodeoksycholowego (jednego z kwasów żółciowych), co sprzyja rozpuszczaniu się złogów cholesterolu. Chory z kamieniami żółciowymi nie powinien spożywać alkoholu.

Kamica żółciowa objawowa stanowi wskazanie do zabiegu chirurgicznego - cholecystektomii. Polega on na usunięciu pęcherzyka ze złogami. Standardem jest metoda laparoskopowa. Procedura ta nazywa się cholecystektomią laparoskopową. Zabieg można wykonać też klasycznie z otwarciem powłok jamy brzusznej. W przypadku występowania przeciwwskazań do zabiegu operacyjnego lekarz może zaproponować farmakologiczne rozpuszczenie kamieni.

Jakie mogą być powikłania kamicy żółciowej?

Do powikłań kamicy żółciowej należy wcześniej wymienione zapalenie pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych, ale także: wodniak pęcherzyka żółciowego, kamica w przewodach żółciowych oraz przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego, które może predysponować do rozwoju raka pęcherzyka.

Profilaktyka kamicy żółciowej

Zapobieganie powstawaniu kamieni żółciowych polega zwłaszcza na prowadzeniu zdrowego stylu życia. Wskazane jest:

• zmniejszenie kaloryczności posiłków i dieta oparta na ogólnych zasadach zdrowego odżywiania,
• zwiększenie aktywności fizycznej,
• utrzymywanie prawidłowej masy ciała, bez znacznych wahań masy ciała (utrata około 1-2 kg miesięcznie),
• unikanie alkoholu.