Jaskra a zaćma – jak je odróżnić? Jak wygląda diagnostyka i leczenie?

Czym jest jaskra, a czym jest zaćma?

Jaskra to grupa chorób oczu, które prowadzą do uszkodzenia nerwu wzrokowego, najczęściej na skutek podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Stan ten może prowadzić do stopniowej utraty wzroku, a w zaawansowanych przypadkach nawet do ślepoty. Jaskra, która według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) może dotyczyć nawet 80 mln ludzi na całym świecie, często rozwija się bezobjawowo, co sprawia, że wiele osób nie zdaje sobie sprawy z postępu choroby.

Wyróżniamy kilka typów, a najczęściej występujące to:

• jaskra pierwotna z otwartym kątem przesączania – najczęstsza forma, która rozwija się powoli i nie daje wyraźnych objawów przez długi czas;
• jaskra pierwotna z zamkniętym kątem przesączania – objawy mogą pojawić się nagle i są często bardziej intensywne, w tym silny ból oka i głowy;
• jaskra wtórna – rozwija się w wyniku innych schorzeń, takich jak urazy oka czy choroby ogólnoustrojowe.

Na rozwój tego schorzenia najbardziej narażone są osoby powyżej 40. roku życia, które mają w rodzinie przypadki jaskry. Czynnikami sprzyjającymi są ponadto: cukrzyca, problemy z ciśnieniem tętniczym oraz urazy oka.

Z kolei zaćma – znana również jako katarakta – to schorzenie polegające na zmętnieniu soczewki oka, które prowadzi do pogorszenia jakości widzenia. Szacuje się, że rocznie na świecie wykonuje się ponad  20 mln operacji usunięcia zaćmy. Zmiany są często związane z procesem starzenia, ale mogą także występować u osób młodszych, np. w wyniku urazów lub chorób.

Zaćma – podobnie jak jaskra – rozwija się stopniowo. Daje o sobie znać przede wszystkim poprzez niewyraźne lub zamglone widzenie. Osoby chore mają również problem z widzeniem w nocy, dostrzegają zmianę w postrzeganiu kolorów (barwy stają się mniej intensywne), a ostre światło staje się dla nich oślepiające. Zwiększone ryzyko zachorowania obserwuje się u osób powyżej 60. roku życia, a dodatkowymi czynnikami są cukrzyca, urazy oka lub długotrwałe stosowanie sterydów.

Diagnostyka jaskry a diagnostyka zaćmy

Wczesna diagnostyka jaskry ma ogromne znaczenie dla skutecznego leczenia. Ponieważ choroba ta często nie daje objawów w początkowym stadium, osoby znajdujące się w grupie ryzyka, powinny regularnie zgłaszać się na wizyty kontrolne u okulisty. Badania, które wykonuje okulista, obejmują: pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometrię), badanie pola widzenia, badanie SOCT, badanie GDx x.

Właściwe rozpoznanie zaćmy również wymaga szczegółowej diagnostyki, w tym przede wszystkim: badania w lampie szczelinowej, oceny ostrości widzenia, badania ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz oceny dna oka. 

Badania powinny być regularnie powtarzane (najlepiej w tym samym ośrodku) i oceniane przez lekarza prowadzącego. W pewnych sytuacjach konieczna jest dalsza pogłębiona diagnostyka.

Metody leczenia jaskry i zaćmy

Leczenie jaskry ma na celu obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego i może obejmować farmakoterapię z wykorzystaniem kropli obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe. Często stosowaną metodą leczenia jaskry są również zabiegi laserowe, takie jak irydotomia czy selektywna trabekuloplastyka. Są to interwencje, które odbywają się w znieczuleniu miejscowym, mogą trwać zaledwie kilka minut i nie wymagają długiej rekonwalescencji. W pewnych sytuacjach konieczna jest jednak bardziej inwazyjna interwencja operacyjna.  

Leczenie zaćmy wymaga interwencji chirurgicznej, ponieważ żadne leki ani środki naturalne nie są w stanie przywrócić przejrzystości soczewki. Zabieg polega na usunięciu zmętniałej soczewki i wszczepieniu sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej.

Jaskra i zaćma – na czym polegają główne różnice?

Aby podsumować najważniejsze różnice między jaskrą a zaćmą, można posłużyć się obrazowym porównaniem: Zaćma to zmętnienie soczewki oka, co daje efekt zaparowanej szyby w oknie. Soczewka staje się mętna, przez co światło gorzej dociera do siatkówki, a obraz staje się rozmyty. Z kolei jaskra to choroba, która uszkadza nerw wzrokowy, przekazujący informacje z oka do mózgu. Jest trochę jak uszkodzony kabel, który przesyła zakłócony obraz z aparatu do telewizora.

W przypadku jaskry możliwa jest farmakoterapia, procedury laserowe i procedury operacyjne , natomiast zaćmę można leczyć jedynie operacyjnie. Oba schorzenia prowadzą do poważnych problemów ze wzrokiem, a nieleczone – nawet do jego utraty. Dlatego tak ważne jest ich wczesne zdiagnozowanie i leczenie.