Jaki jest prawidłowy puls? Jakie mogą być przyczyny jego zaburzeń?

Czym jest puls? Od czego zależy?

Puls to nic innego jak wyczuwalna pulsacja ścian tętnic, która jest efektem rytmicznej pracy serca. Każde jego uderzenie powoduje przepływ krwi przez naczynia krwionośne, co przekłada się na odczuwalną falę rozchodzącą się po całym organizmie. Dlatego też pomiar pulsu dostarcza lekarzom cennych informacji na temat wydolności układu krążenia pacjenta.

Tętno odzwierciedla pracę serca i zależy od kilku czynników:

• szybkości pracy serca – im szybciej bije serce, tym wyższy jest puls;
• stanu naczyń krwionośnych – elastyczne tętnice pozwalają na swobodniejszy przepływ krwi, co przekłada się na wyższą amplitudę pulsacji;
• objętości krwi krążącej w organizmie – jej niedobór lub nadmiar może wpływać na częstotliwość i siłę uderzeń serca;

Zaburzenia pulsu, będące efektem zarówno przyspieszenia czynności pracy serca (tachykardii), jak i zwolnienia (bradykardii), mogą być więc symptomem różnorodnych schorzeń sercowo-naczyniowych.

Prawidłowy puls u dorosłych – normy

Standardowe wartości prawidłowego pulsu u dorosłych oscylują w granicach 60–100 uderzeń na minutę. Warto jednak pamiętać, że na jego wysokość wpływa wiele czynników, takich jak:

• wiek – wraz z wiekiem puls ma tendencję do obniżania się, np. u osób starszych często spada poniżej 60 uderzeń/min;
• płeć – kobiety mają z reguły nieco wyższe tętno niż mężczyźni;
• aktywność fizyczna – osoby aktywne fizycznie mają niższe tętno spoczynkowe, nawet ok. 40 uderzeń/min;
• przyjmowane leki – niektóre z nich, np. beta-blokery, mogą obniżać puls;
• stres – sytuacje stresowe prowadzą do przyspieszenia pracy serca;
• temperatura ciała – gorączka podnosi puls;
• temperatura otoczenia – w czasie upałów tętno (nawet przy niewielkiej aktywności fizycznej) szybciej rośnie.

W czasie wysiłku fizycznego tętno może wzrastać nawet do ponad 160 uderzeń na minutę.

Prawidłowy puls u dzieci

U dzieci normy tętna są nieco wyższe niż u dorosłych. Oto średnie wartości:

• noworodki (urodzone o czasie) – 90-164 uderzeń/min;
• 0-3 miesiąc – 143 uderzenia/min
• 3-6 miesięcy – 140 uderzeń/min
• 6-9 miesięcy – 134 uderzenia/min
• 9-12 miesięcy – 128 uderzeń/min
• 12-18 miesięcy – 123 uderzenia/min
• 18-24 miesiące – 116 uderzeń/min
• 2-3 lata – 110 uderzeń/min
• 3-4 lata – 104 uderzenia/min
• 4-6 lat – 98 uderzeń/min
• 6-8 lat – 91 uderzeń/min
• 8-12 lat – 84 uderzenia/min
• 12-15 lat – 78 uderzeń/min
• 15-18 lat – 74 uderzenia/min

Warto pamiętać, że puls dziecka jest z reguły bardziej zmienny w zależności od aktywności, emocji czy stanu zdrowia. Dlatego też ocena jego prawidłowości powinna uwzględniać wszystkie te czynniki.

Dowiedz się też, czym jest nerwica wegetatywna.

Jak prawidłowo zmierzyć puls?

Pomiar pulsu jest niezwykle prosty i może być wykonywany samodzielnie w warunkach domowych. Najczęściej bada się go na tętnicy promieniowej, która znajdujące się na wewnętrznej stronie nadgarstka, od strony kciuka.

Aby zmierzyć puls, należy:

• przyłożyć opuszki dwóch palców (najczęściej wskazującego i środkowego) do tętnicy promieniowej;
• wyczuć pulsowanie i zacząć liczyć uderzenia serca przez 15 sekund;
• pomnożyć uzyskany wynik razy 4, aby otrzymać liczbę uderzeń na minutę.

Puls można również badać na tętnicy szyjnej wewnętrznej (po bokach szyi), tętnicy ramiennej (na wewnętrznej powierzchni ramienia), tętnicy podkolanowej (w dole pod kolanem), tętnicy grzbietowej stopy. Ilość uderzeń serca na minutę to nie wszystko – rytm, w jakim bije serce, również ma znaczenie.

Wysoki puls – co oznacza i jakie są jego przyczyny?

O wysokim pulsie mówi się, gdy jego wartość u osoby dorosłej przekracza 100 uderzeń na minutę. Taki stan jest wyznacznikiem przyspieszonej czynności pracy serca (tachykardii) i może mieć podłoże fizjologiczne lub patologiczne. Wśród tych pierwszych wymienia się przede wszystkim wzmożoną aktywność fizyczną, stres emocjonalny czy ciążę.

Patologiczne przyczyny wysokiego pulsu:

• niewydolność serca;
• zaburzenia rytmu serca (migotanie przedsionków, częstoskurcz czy inna arytmia);
• nadczynność tarczycy;
• niedokrwistość;
• gorączka;
• odwodnienie organizmu;
• niektóre leki (np. beta-mimetyki).

Tachykardia, jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas, może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak niewydolność krążenia, zawał serca czy nagła śmierć sercowa. Dlatego też wszelkie niepokojące zmiany tętna wymagają konsultacji lekarskiej (z lekarzem rodzinnym, internistą lub kardiologiem).

Niski puls – przyczyny fizjologiczne i patologiczne

Mianem niskiego pulsu u osoby dorosłej określa się wartości poniżej 60 uderzeń na minutę. Ten stan świadczy o bradykardii i może mieć różne podłoże. Fizjologiczną przyczyną niskiego pulsu jest zazwyczaj dobra kondycja fizyczna lub wiek (tętno spada wraz z wiekiem). Patologiczną przyczynę tego stanu stanowią zwykle zaburzenia w ośrodku kontrolującym rytm serca (np. uszkodzenie węzła zatokowego), choroba niedokrwienna serca, niedoczynność tarczycy, niedożywienie lub przyjmowanie leków obniżających czynność serca.

Puls a ciśnienie krwi

Puls i ciśnienie krwi są ze sobą ściśle powiązane, choć nie zawsze zmiany jednego parametru przekładają się na zmiany drugiego. Ciśnienie krwi jest miarą siły, z jaką krew przepływa przez naczynia, natomiast puls odzwierciedla rytm pracy serca. Podczas skurczu serca (faza skurczowa) mierzy się ciśnienie skurczowe, które w spoczynku powinno wynosić poniżej 140 mmHg. W fazie rozkurczu serca (faza rozkurczowa) określa się ciśnienie rozkurczowe, którego norma to poniżej 90 mmHg.