Jaki jest prawidłowy puls? Jakie mogą być przyczyny jego zaburzeń?

27.08.2024

Puls – inaczej nazywany tętnem – jest jednym z podstawowych wskaźników funkcjonowania organizmu ludzkiego. Jego wartości dostarczają informacji o kondycji układu krążenia, a wszelkie odchylenia od normy mogą być symptomem różnorodnych schorzeń. Sprawdź, ile powinien wynosić prawidłowy puls dla różnych grup wiekowych, jak go prawidłowo mierzyć i interpretować wyniki.

Jaki jest prawidłowy puls? Jakie mogą być przyczyny jego zaburzeń?

Spis treści

Czym jest puls? Od czego zależy?
Prawidłowy puls u dorosłych – normy
Prawidłowy puls u dzieci
Jak prawidłowo zmierzyć puls?
Wysoki puls – co oznacza i jakie są jego przyczyny?
Niski puls – przyczyny fizjologiczne i patologiczne
Puls a ciśnienie krwi

Czym jest puls? Od czego zależy?

Puls to nic innego jak wyczuwalna pulsacja ścian tętnic, która jest efektem rytmicznej pracy serca. Każde jego uderzenie powoduje przepływ krwi przez naczynia krwionośne, co przekłada się na odczuwalną falę rozchodzącą się po całym organizmie. Dlatego też pomiar pulsu dostarcza lekarzom cennych informacji na temat wydolności układu krążenia pacjenta.

Tętno odzwierciedla pracę serca i zależy od kilku czynników:

  • szybkości pracy serca – im szybciej bije serce, tym wyższy jest puls;
  • stanu naczyń krwionośnych – elastyczne tętnice pozwalają na swobodniejszy przepływ krwi, co przekłada się na wyższą amplitudę pulsacji;
  • objętości krwi krążącej w organizmie – jej niedobór lub nadmiar może wpływać na częstotliwość i siłę uderzeń serca;

Zaburzenia pulsu, będące efektem zarówno przyspieszenia czynności pracy serca (tachykardii), jak i zwolnienia (bradykardii), mogą być więc symptomem różnorodnych schorzeń sercowo-naczyniowych.

Prawidłowy puls u dorosłych – normy

Standardowe wartości prawidłowego pulsu u dorosłych oscylują w granicach 60–100 uderzeń na minutę. Warto jednak pamiętać, że na jego wysokość wpływa wiele czynników, takich jak:

  • wiek – wraz z wiekiem puls ma tendencję do obniżania się, np. u osób starszych często spada poniżej 60 uderzeń/min;
  • płeć – kobiety mają z reguły nieco wyższe tętno niż mężczyźni;
  • aktywność fizyczna – osoby aktywne fizycznie mają niższe tętno spoczynkowe, nawet ok. 40 uderzeń/min;
  • przyjmowane leki – niektóre z nich, np. beta-blokery, mogą obniżać puls;
  • stres – sytuacje stresowe prowadzą do przyspieszenia pracy serca;
  • temperatura ciała – gorączka podnosi puls;
  • temperatura otoczenia – w czasie upałów tętno (nawet przy niewielkiej aktywności fizycznej) szybciej rośnie.

W czasie wysiłku fizycznego tętno może wzrastać nawet do ponad 160 uderzeń na minutę.

Prawidłowy puls u dzieci

U dzieci normy tętna są nieco wyższe niż u dorosłych. Oto średnie wartości:

  • noworodki (urodzone o czasie) – 90-164 uderzeń/min;
  • 0-3 miesiąc – 143 uderzenia/min
  • 3-6 miesięcy – 140 uderzeń/min
  • 6-9 miesięcy – 134 uderzenia/min
  • 9-12 miesięcy – 128 uderzeń/min
  • 12-18 miesięcy – 123 uderzenia/min
  • 18-24 miesiące – 116 uderzeń/min
  • 2-3 lata – 110 uderzeń/min
  • 3-4 lata – 104 uderzenia/min
  • 4-6 lat – 98 uderzeń/min
  • 6-8 lat – 91 uderzeń/min
  • 8-12 lat – 84 uderzenia/min
  • 12-15 lat – 78 uderzeń/min
  • 15-18 lat – 74 uderzenia/min

Warto pamiętać, że puls dziecka jest z reguły bardziej zmienny w zależności od aktywności, emocji czy stanu zdrowia. Dlatego też ocena jego prawidłowości powinna uwzględniać wszystkie te czynniki.

Dowiedz się też, czym jest nerwica wegetatywna.

Jak prawidłowo zmierzyć puls?

Pomiar pulsu jest niezwykle prosty i może być wykonywany samodzielnie w warunkach domowych. Najczęściej bada się go na tętnicy promieniowej, która znajdujące się na wewnętrznej stronie nadgarstka, od strony kciuka.

Aby zmierzyć puls, należy:

  • przyłożyć opuszki dwóch palców (najczęściej wskazującego i środkowego) do tętnicy promieniowej;
  • wyczuć pulsowanie i zacząć liczyć uderzenia serca przez 15 sekund;
  • pomnożyć uzyskany wynik razy 4, aby otrzymać liczbę uderzeń na minutę.

Puls można również badać na tętnicy szyjnej wewnętrznej (po bokach szyi), tętnicy ramiennej (na wewnętrznej powierzchni ramienia), tętnicy podkolanowej (w dole pod kolanem), tętnicy grzbietowej stopy. Ilość uderzeń serca na minutę to nie wszystko – rytm, w jakim bije serce, również ma znaczenie.

Wysoki puls – co oznacza i jakie są jego przyczyny?

O wysokim pulsie mówi się, gdy jego wartość u osoby dorosłej przekracza 100 uderzeń na minutę. Taki stan jest wyznacznikiem przyspieszonej czynności pracy serca (tachykardii) i może mieć podłoże fizjologiczne lub patologiczne. Wśród tych pierwszych wymienia się przede wszystkim wzmożoną aktywność fizyczną, stres emocjonalny czy ciążę.

Patologiczne przyczyny wysokiego pulsu:

  • niewydolność serca;
  • zaburzenia rytmu serca (migotanie przedsionków, częstoskurcz czy inna arytmia);
  • nadczynność tarczycy;
  • niedokrwistość;
  • gorączka;
  • odwodnienie organizmu;
  • niektóre leki (np. beta-mimetyki).

Tachykardia, jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas, może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak niewydolność krążenia, zawał serca czy nagła śmierć sercowa. Dlatego też wszelkie niepokojące zmiany tętna wymagają konsultacji lekarskiej (z lekarzem rodzinnym, internistą lub kardiologiem).

Konsultacja kardiologa

Niski puls – przyczyny fizjologiczne i patologiczne

Mianem niskiego pulsu u osoby dorosłej określa się wartości poniżej 60 uderzeń na minutę. Ten stan świadczy o bradykardii i może mieć różne podłoże. Fizjologiczną przyczyną niskiego pulsu jest zazwyczaj dobra kondycja fizyczna lub wiek (tętno spada wraz z wiekiem). Patologiczną przyczynę tego stanu stanowią zwykle zaburzenia w ośrodku kontrolującym rytm serca (np. uszkodzenie węzła zatokowego), choroba niedokrwienna serca, niedoczynność tarczycy, niedożywienie lub przyjmowanie leków obniżających czynność serca.

Puls a ciśnienie krwi

Puls i ciśnienie krwi są ze sobą ściśle powiązane, choć nie zawsze zmiany jednego parametru przekładają się na zmiany drugiego. Ciśnienie krwi jest miarą siły, z jaką krew przepływa przez naczynia, natomiast puls odzwierciedla rytm pracy serca. Podczas skurczu serca (faza skurczowa) mierzy się ciśnienie skurczowe, które w spoczynku powinno wynosić poniżej 140 mmHg. W fazie rozkurczu serca (faza rozkurczowa) określa się ciśnienie rozkurczowe, którego norma to poniżej 90 mmHg.

Źródła
  1. K. Sygit, Choroby układu sercowo-naczyniowego i ich prewencja, Akademia Kaliska im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, Kalisz 2022.
  2. P. Pruszczyk i in., Wielka interna – kardiologia z elementami angiologii. Część 1–2, Wydawnictwo Medical Tribune, Warszawa 2018.
  3. A. Krupienicz, Moje serce, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.
  4. https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/algorytmy-i-objawy-alarmowe/209942,wartosci-prawidlowe-czynnosci-zyciowych


Zobacz także

BMI.jpg
DietetykaUroda i sportZdrowie na co dzień

Czym jest wskaźnik BMI? Jak interpretować wyniki?

W ciągu ostatnich lat w polskim społeczeństwie – i nie tylko – wzrósł problem nadwagi i otyłości. Szacuje się, że w naszym kraju na otyłość cierpi ok. 9 mln osób. Statystyki na ten temat bazują na międzynarodowej skali BMI (ang. Body Mass Index), która pozwala oszacować, czy aktualna waga jest prawidłowa, zbyt wysoka lub za niska. Sprawdź, czym jest ten wskaźnik, jak dokonywać obliczeń i interpretować wyniki.

Niedobór magnezu.jpg
Zdrowie na co dzień

Jak objawia się niedobór magnezu? Jakie ma skutki? Kiedy wdrożyć suplementację?

Magnez to ważny minerał dla organizmu człowieka. Pełni on wiele istotnych funkcji: wspiera układ nerwowy i odpornościowy, zapobiega bolesnym skurczom mięśni i zmęczeniu i wraz z wapniem buduje zdrowe kości i zęby etc. Sprawdź, jak objawia się niedobór tego pierwiastka, jakie mogą być jego skutki i kiedy warto rozważyć suplementację.

Płyn w opłucnej.jpg
Zdrowie na co dzień

Czym jest płyn w opłucnej – dlaczego się gromadzi? Jakie daje objawy? Jak się go pozbyć?

Płyn w opłucnej, potocznie zwany „wodą w płucach”, to stan, w którym w przestrzeni między płucami a ścianą klatki piersiowej gromadzi się nadmierna ilość płynu. Może on świadczyć m.in. o chorobach płuc, serca, układu krążenia lub niektórych schorzeniach autoimmunologicznych. Sprawdź, jak rozpoznać nieprawidłowości w obrębie jamy opłucnej, jakie badania wykonać i na czym polega leczenie.

Wszystkie artykuły i poradniki