Meningokoki – objawy i leczenie. Czy istnieje szczepienie na meningokoki?

Każdy z nas może być narażony na zakażenie meningokokami, niezależnie od wieku czy płci, jednak najczęściej chorują niemowlęta. Meningokoki najczęściej są przyczyną sepsy lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W Polsce większość zakażeń (50-70%) wywołują meningokoki typu B. Sprawdź, jak przebiega ta choroba i w jaki sposób można się zarazić.

Meningokoki – co to jest i jaką chorobę powodują?

Meningokoki to bakterie z gatunku Neisseria meningitidis. Dla ich określenia używa się również nazwy dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Wyróżnia się kilka odmian tych patogenów (serogrup). W Polsce najczęściej stwierdza się zakażenia wywołane przez meningokoki typu B i C.

Zakażenie meningokokami wywołuje inwazyjną chorobę meningokokową, która najczęściej występuje jako:

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• sepsa (uogólnione zakażenie organizmu),
• inne (np. zapalenie stawów, płuc, ucha środkowego, osierdzia, wsierdzia, szpiku kostnego itp.).

U części chorych jednocześnie rozwija się sepsa i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Meningokoki – jak można się zarazić?

Zakażenie meningokokami następuje drogą kropelkową, czyli podczas mówienia, kichania czy kasłania. Źródłem zakażenia jest chory na inwazyjną chorobę meningokokową lub nosiciel odpowiedzialnych za jej powstanie patogenów.

Na zakażenie meningokokami narażone są szczególnie dzieci do 5. roku życia (w tym zwłaszcza niemowlęta), przedstawiciele grupy wiekowej 15-24 lat, osoby z osłabionym układem odpornościowym np. zakażone wirusem HIV, infekcją przebiegającą z gorączką, niedożywione, z podrażnieniem błony śluzowej górnych dróg oddechowych np. palacze papierosów, osoby z infekcją górnych dróg oddechowych.

Szerzeniu się zakażenia meningokokowego sprzyjają takie warunki klimatyczne jak: ciepło, niska wilgotność powietrza oraz przebywanie w zbiorowiskach ludzkich np. żłobki, internaty, koszary.

Meningokoki – przebieg i objawy

Inwazyjna choroba meningokokową rozwija się błyskawicznie. Okres wylęgania wynosi 2-10 dni, najczęściej jednak zajmuje 3-4 dni. Choroba ma niespecyficzny początek. Pierwsze objawy meningokokowego zakażenia to gorączka, rozdrażnienie, nudności, wymioty, złe samopoczucie, ból mięśni. U małych dzieci może wystąpić niepokój, rozdrażnienie, albo przeciwnie – brak zainteresowania otoczeniem, nadmierny spokój, apatia.

W ciągu kilku godzin dochodzą dodatkowe objawy, takie jak:: zmiany na skórze (wysypka plamisto-grudkowa), ból kończyn lub stawów. Na tym etapie można zaobserwować zaburzenie świadomości, wzmożone pragnienie, tachykardia, tachypnoe.

Po kilku godzinach pojawić się mogą objawy uogólnionego zakażenia i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Wśród nich wymienia się: fotofobię, drgawki, ból głowy, przeczulicę skórną (u dzieci nieukojony płacz nasilający się przy próbie przytulenia), objawy oponowe (np. sztywność karku, objaw Kerniga, objaw Amosa, objaw Brudzińskiego).

Powikłania infekcji meningokokowej

Zakażenie meningokokami wiąże się z ryzykiem licznych skutków ubocznych. Wśród najczęściej występujących wymienia się:

• powikłania dotyczące narządów, jak m.in. ubytki skóry, amputacje palców/kończyn, niewydolność nerek, niewydolność wielonarządowa,
• powikłania neurologiczne, jak m.in. głuchota, napady drgawkowe, niedowład,
• powikłania psychiczne, jak m.in. trudności w nauce, zaburzenia koncentracji, opóźniony rozwój intelektualny.

Szczepionka na meningokoki

Skuteczną metodą obrony przed meningokokami są szczepienia ochronne. W Polsce szczepienia przeciw meningokokom są zalecane, czyli niefinansowane z budżetu Ministra Zdrowia. Dostępne są takie rodzaje szczepionek przeciw meningokokom:

• szczepionka skoniugowana, monowalentna przeciwko serogrupie C – od ukończenia 2. miesiąca życia,
• szczepionka białkowa (rDNA), przeciwko serogrupie B – od ukończenia 2. miesiąca życia,
• szczepionka białkowa, przeciwko serogrupie B – od ukończenia 10. roku życia,
• szczepionka skoniugowana czterowalentna, przeciwko serogrupom A, C, W-135, Y – od 2. miesiąca życia.

Inwazyjna choroba meningokokowa to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych, która może prowadzić do zgonu nawet w kilka godzin, dlatego szczepienia są najlepszym sposobem jej zapobiegania.

Meningokoki – leczenie i rozpoznanie

Rozpoznanie choroby meningokokowej opiera się na obrazie klinicznym, badaniach laboratoryjnych, serologicznych i mikrobiologicznych – hodowla drobnoustroju z materiału biologicznego pobranego od chorego np. posiew krwi, posiew płynu mózgowo-rdzeniowego (w przypadku podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych), materiał z wykwitów skórnych.

Leczenie zakażenia meningokokami musi zostać szybko wdrożone. Niezwłocznie wprowadza się antybiotykoterapię dożylną. Zastosowanie znajduje głównie penicylina krystaliczna, cefalosporyny III generacji (ceftriakson, cefotaksym). Opóźnienie wprowadzenia leczenia może skutkować zgonem w ciągu 24 godzin od pojawienia się niecharakterystycznych objawów. Osoby z bliskiego otoczenia chorego również otrzymują antybiotyk. W profilaktyce stosuje się cyprofloksacynę, ryfampicynę, ceftriakson.