Żylaki – poznaj metody ich leczenia

Leczenie żylaków najczęściej prowadzi chirurg naczyniowy. Wymienia się kilka metod ich zwalczania, a do częściej stosowanych należy leczenie chirurgiczne lub zabieg skleroterapii (ostrzykiwania). Wybór metody leczenia determinowany jest zwłaszcza poziomem zaawansowania choroby i indywidualnymi predyspozycjami pacjenta.

Żylaki – co to za choroba?

Żylaki to wrzecionowate lub workowate poszerzenia żył powierzchownych, które są dodatkowo poskręcane i wydłużone. Żylakom towarzyszy często uczucie ciężkich nóg, obrzęk lub ból kończyn dolnych. U chorych mogą pojawić się owrzodzenia i pajączki naczyniowe (tzw. teleangiektazje). Choroba żylakowa jest elementem przewlekłej niewydolności żylnej, która prowadzi do nieprawidłowego zastoju krwi żylnej.

W zależności od przyczyny powstania wyróżnia się:

• żylaki pierwotne – spowodowane zmniejszeniem ilości tkanki sprężystej w ścianach naczyń żylnych, w konsekwencji czego dochodzi do spadku ich odporności na rozciąganie i niewydolności zastawek żylnych, a to z kolei predysponuje do cofania się i zalegania krwi. Do żylaków pierwotnych przyczyniają się: długie stanie, podnoszenie ciężarów i ciąża, które powodują wzrost ciśnienia w żyłach;
• żylaki wtórne – dochodzi do nich w wyniku niedrożności żył głębokich spowodowanej zakrzepicą i wzrostu przepływu krwi przez żyły powierzchowne;
• żylaki o rzadkiej etiologii – spowodowane wrodzonymi lub nabytymi przetokami tętniczo-żylnymi.

Kto zajmuje się leczeniem żylaków?

W leczeniu żylaków uczestniczy kilku specjalistów. W pierwszej kolejności pacjent powinien się udać do lekarza pierwszego kontaktu. Jeśli lekarz będzie podejrzewał przewlekłą niewydolność żylną, może zlecić wykonanie USG z kolorowym Dopplerem żył kończyn dolnych. To złoty standard w diagnostyce przewlekłej niewydolności żylnej. Po otrzymaniu wyniku konsultacji lekarz zdecyduje, jakie będzie dalsze postępowanie. Z leczeniem żylaków zgłosić się można do chirurga naczyniowego, a także do angiologa, specjalisty zajmującego się układem naczyniowym i limfatycznym, mówiąc dokładniej – rozpoznawaniem i leczeniem chorób naczyń tętniczych, żylnych, mikrokrążenia i chorób układu chłonnego.

Jakie są metody leczenia żylaków?

Sposób leczenia żylaków determinowany jest stopniem zaawansowania choroby. Przy niewielkich zmianach stosuje się leczenie zachowawcze. Składa się na nie kompresjoterapia, czyli terapia uciskowa. Polega ona na ucisku kończyny specjalnymi rajstopami lub pończochami. Lekarz zaleca umiarkowaną aktywność fizyczną (np. spacery, jazdę na rowerze, pływanie) oraz leżenie i spanie z uniesionymi do góry nogami. Leczenie zachowawcze to również farmakoterapia – stosuje się kilka grup leków, z których kluczowa obejmuje preparaty flebotropowe (np. wyciąg z nasion kasztanowca) zwiększające napięcie naczynia krwionośnego i zmniejszające jego przepuszczalność. Ich skuteczność jest kontrowersyjna, dlatego też należy pamiętać, że leczenie farmakologiczne jest pomocnicze i nie może zastępować leczenia uciskowego, które jest jedyną metodą zachowawczą spowalniającą rozwój zaawansowanych zmian.

Jeżeli metody zachowawcze nie przyniosą rezultatu lub nie rokują poprawy z powodu zaawansowania zmian, to stosowane jest leczenie bardziej inwazyjne. Wśród metod leczenia zabiegowego żylaków kończyn dolnych wymienia się:

• skleroterapię,
• safenektomię,
• miniflebektomię,
• parvektomię,
• klej wewnątrznaczyniowy,
• chirurgię radiofalową (np. EVRF),
• wewnątrzżylną laserową ablację żylaków (EVLT).

Niżej przedstawione zostaną pokrótce wybrane metody leczenia żylaków.

Skleroterapia

Zabieg polega na wstrzykiwaniu do zmienionej chorobowo żyły specjalnej substancji przy użyciu cienkiej igły. Po podaniu zastrzyku rozwija się miejscowy stan zapalny, dochodzi do zwłóknienia i zaniku żyły. Żylak tworzony przez to naczynie zanika z powodu braku ciśnienia krwi. Po zabiegu niezbędne jest noszenie opaski uciskowej przez mniej więcej miesiąc, a przy większych żylakach nawet przez pół roku. Zaletą skleroterapii są duża skuteczność, brak konieczności hospitalizacji i szybko obserwowane efekty estetyczne. Wśród możliwych powikłań tej metody wymienia się: zmiany skórne (np. przebarwienia), krwiaki, reakcje alergiczne, zapalenie żył, martwicę tkanek, zakrzepicę żył głębokich.

Safenektomia i parvektomia

Safenektomia to chirurgiczne usunięcie zajętej zmianami chorobowymi żyły odpiszczelowej, a parvektomia – żyły odstrzałkowej. Metody te opierają się na strippingu – do naczynia krwionośnego wprowadzana jest specjalna sonda i następuje mechaniczne zlikwidowanie patologicznego naczynia. Jego zadania przejmują żyły głębokie. Safenektomia i parvektomia to zabiegi jednodniowe, przeprowadzane w znieczuleniu ogólnym. Nacięcia są na tyle małe, że niekiedy nie wymagają zakładania szwów. Po zabiegu konieczne jest noszenie pończoch uciskowych w ciągu dnia przez 4–6 tygodni. Wśród możliwych powikłań tej metody wymienia się: zaburzenia przepływu chłonki w obrębie operowanej kończyny, nerwobóle, drętwienia, zaburzenia czucia, miejscowe zakażenia.

EVLT

Wewnątrznaczyniowa ablacja laserowa EVLT (z ang. endo venous laser treatment) polega na wykorzystaniu energii lasera do zamknięcia chorego naczynia. Przez nakłutą żyłę pod kontrolą USG wprowadza się jednorazowe włókno laserowe. Po uruchomieniu laser obkurcza naczynie i zamyka jego światło. Uzupełnieniem ablacji laserowej jest obliteracja (skleroterapia) widocznych żylaków. Przez kilka tygodni stosowana jest kompresjoterapia. Zabieg laserowego usuwania żylaków przeprowadza się w trybie chirurgii jednego dnia. Wśród możliwych powikłań tej metody wymienia się: miejscowe zaburzenia czucia skórnego, zapalenie, obrzęk, zmiany skórne (np. zaczerwienienie, wyprysk, przebarwienia), zakrzepicę żył głębokich (pojawia się bardzo rzadko).

EVRF

EVRF (z ang. endo venous radio frequency) to usuwanie żylaków metodą fal radiowych o wysokiej częstotliwości. Zabieg polega na wprowadzeniu do chorego naczynia specjalnej sondy przez niewielki otwór w skórze. W wyniku emisji fal radiowych w naczyniu wytwarzana jest wysoka temperatura, która powoduje jego zamknięcie. Budujące żyłę tkanki ulegają uszkodzeniu, żylak obkurcza się, powstaje stan zapalny, następuje włóknienie i zarośnięcie naczynia. EVRF jest zabiegiem chirurgii jednodniowej. Wśród możliwych powikłań tej metody wymienia się: przebarwienia skórne, stany zapalne, zaczerwienienia.

Mimo wielu metod leczenia inwazyjnego żylaków kończyn dolnych nawet u 40–60% pacjentów może nastąpić nawrót choroby. Dlatego też, również po zabiegu, istotna jest profilaktyka i utrzymanie leczenia uciskowego.

Powikłania nieleczonych żylaków kończyn dolnych

Zaawansowane żylaki zwiększają ryzyko rozwoju zapalenia żył powierzchownych (tzw. zapalenie żylaków). Może wtedy pojawić się silny ból, zaczerwienienie skóry wzdłuż przebiegu żyły objętej zapaleniem, a także wyczuwalne zgrubienia pod skórą. W leczeniu stosuje się heparynę i leki przeciwzapalne.

Podobne objawy mogą towarzyszyć również innej, znacznie groźniejszej chorobie – zakrzepowemu zapaleniu żył głębokich. Bardzo ważne jest pilne skonsultowanie się z lekarzem w przypadku wystąpienia nagłego, jednostronnego, silnego bólu i obrzęku łydki, który utrzymuje się w spoczynku, ocieplenia i zmiany koloru kończyny dolnej (zaczerwienienia, zblednięcia lub zasinienia). Zakrzepowe zapalenie żył głębokich może doprowadzić do zagrażającej życiu zatorowości płucnej, której towarzyszy duszność, ból w klatce piersiowej i krwioplucie. W przypadku wystąpienia powyższych objawów należy jak najszybciej zgłosić się na oddział ratunkowy.

Profilaktyka żylaków

Profilaktyka żylaków powinna dotyczyć wszystkich osób, które znajdują się w grupie ryzyka – mi.in. osób otyłych, pracujących długo w pozycji stojącej lub siedzącej, mających predyspozycję genetyczną, kobiet w ciąży. Do najważniejszych elementów profilaktyki należy:

• aktywność sportowa, np. spacery, pływanie,
• unoszenie kończyn dolnych po długotrwałym siedzeniu lub staniu,
• wykonywanie ćwiczeń w pracy – zginanie stóp i kolan, napinanie łydek,
• unikanie gorących kąpieli,
• właściwa dieta oraz utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
• dobór odpowiedniego obuwia – unikanie butów na wysokim obcasie,
• odpowiedni dobór pończoch lub podkolanówek uciskowych (metoda uciskowa).

Metoda uciskowa może zapobiegać rozwojowi nowych, a także hamować postęp już rozwiniętych żylaków. Należy jednak pamiętać, że kompresjoterapia nie wyleczy wcześniej powstałych zmian. Istotny jest prawidłowy dobór podkolanówek lub pończoch uciskowych, które w wyniku dozowanego ucisku (zwiększającego się ku dołowi) poprawiają krążenie w kończynie dolnej. Pomoc w doborze można uzyskać od lekarza lub wykwalifikowanej pielęgniarki – należy określić stopień oraz wysokość ucisku w zależności od lokalizacji żylaków, a także obecność ewentualnych przeciwwskazań (m.in. angiopatii cukrzycowej, miażdżycy oraz stanów zapalnych skóry kończyn dolnych), które wykluczają możliwość zastosowania tej metody. O poradę można poprosić również wykwalifikowany personel obecny w sklepach z wyrobami medycznymi, który pomoże dobrać odpowiedni rozmiar pończoch.