Jak działa środek kontrastowy? Kiedy jest podawany?

Czym jest środek kontrastujący?

W medycynie dostępne są takie rodzaje środków kontrastowych:

1. Środki jodowe – używane głównie w tomografii komputerowej i radiografii. Są one dobrze widoczne na obrazach rentgenowskich.
2. Środki barowe (siarczan baru) – stosowane głównie w radiografii przewodu pokarmowego (np. w badaniu przełyku, żołądka, jelit).
3. Środki gadolinowe – wykorzystywane w rezonansie magnetycznym. Gadolin zwiększa kontrast obrazów poprzez wpływ na właściwości magnetyczne wody w tkankach.
4. Środki gazowe (np. powietrze, dwutlenek węgla) – stosowane w niektórych badaniach endoskopowych i radiologicznych.

Podanie środka kontrastowego jest zazwyczaj bezpieczne, ale jak każda procedura medyczna niesie pewne ryzyko, które jest minimalizowane poprzez odpowiednie przygotowanie i monitorowanie Pacjenta.

Zobacz także: Rezonans magnetyczny a klaustrofobia

Jak działa środek kontrastowy?

Środki kontrastowe absorbują promieniowanie rentgenowskie, magnetyczne lub ultradźwiękowe w inny sposób niż otaczające tkanki. Dzięki temu różnice między tkankami stają się bardziej widoczne na obrazach. Podanie środka kontrastowego powoduje, że określone struktury lub obszary stają się jaśniejsze lub ciemniejsze na obrazie, co pomaga w ich dokładniejszej ocenie.

Środki kontrastowe mogą być podawane dożylnie, doustnie, doodbytniczo lub do jam ciała, co umożliwia tymczasowe uwidocznienie naczyń krwionośnych, narządów lub struktur wewnętrznych.

Przeczytaj, kiedy przeprowadza się badania w sedacji.

Wskazania do podania środka kontrastowego

Główne zastosowanie środka kontrastowego to diagnostyka obrazowa. Preparat ten podaje się przed badaniami, takimi jak:

1. Tomografia komputerowa – w badaniu naczyń krwionośnych (angiografii), celem oceny guzów, stanów zapalnych, infekcji, w diagnostyce urazów i krwotoków wewnętrznych (przeczytaj więcej o tomografii komputerowej z kontrastem).
2. Rezonans magnetyczny – do badania mózgu, rdzenia kręgowego, oceny guzów, stanów zapalnych, infekcji, w diagnostyce stawów i tkanek miękkich.
3. Radiografia i fluoroskopia – w badaniu przewodu pokarmowego (np. przełyku, żołądka, jelit) z użyciem siarczanu baru.
4. Ultrasonografia – w niektórych przypadkach stosuje się kontrasty gazowe lub inne substancje w celu lepszego uwidocznienia struktur.

Jak umówić wizytę

Badania NFZ

22 880 90 80 

Formularz

Umów badanie w ramach abonamentu

Portal Pacjenta

Umów wizytę płatną

22 880 90 80 

Kup online

Jak wygląda podanie kontrastu?

Podanie środka kontrastowego zależy od rodzaju badania diagnostycznego oraz miejsca, które ma zostać uwidocznione. Proces ten może różnić się w zależności od metody obrazowania. Dla przykładu w tomografii komputerowej czy rezonansie magnetycznym kontrast podawany jest dożylnie. Pacjent zostaje poinformowany o procedurze i może zostać poproszony o powstrzymanie się od jedzenia i picia na kilka godzin przed badaniem. Do jednej z żył Pacjenta, najczęściej w zgięciu łokciowym, zostaje wprowadzony wenflon (kaniula dożylna). Środek kontrastowy jest wstrzykiwany dożylnie za pomocą strzykawki automatycznej, co umożliwia kontrolowane i równomierne podawanie substancji. Podczas podawania kontrastu Pacjent jest monitorowany przez personel medyczny, aby wykryć ewentualne reakcje alergiczne. Pacjent leży na ruchomym stole, który przesuwa się przez otwór skanera, a obrazy są wykonywane w różnych momentach podawania kontrastu.

Z kolei w radiografii i fluoroskopii kontrast podaje się doustnie lub doodbytniczo. Pacjent jest informowany o procedurze i przygotowaniach, które mogą obejmować oczyszczenie przewodu pokarmowego (np. za pomocą środków przeczyszczających). Następuje podanie kontrastu:

1. Doustne – Pacjent pije środek kontrastowy (zwykle zawierający siarczan baru), co umożliwia uwidocznienie przewodu pokarmowego na obrazach.
2. Doodbytnicze – środek kontrastowy jest podawany przez lewatywę, co pozwala na obrazowanie dolnej części przewodu pokarmowego.

Pacjent przyjmuje różne pozycje na stole radiologicznym, a obrazy są wykonywane przez urządzenie rentgenowskie.

Jak długo organizm oczyszcza się z kontrastu?

Czas, jaki organizm potrzebuje na oczyszczenie się ze środka kontrastowego, zależy od kilku czynników, w tym od rodzaju środka kontrastowego, sposobu jego podania, stanu zdrowia Pacjenta, a zwłaszcza od funkcji nerek.

1. Środki jodowe (używane głównie w tomografii komputerowej):

• Eliminacja – głównie wydalane przez nerki.
• Czas – u zdrowych osób z prawidłową funkcją nerek większość środka kontrastowego jest wydalana z organizmu w ciągu 24 godzin.
• Czynniki wpływające – w przypadku Pacjentów z zaburzeniami czynności nerek proces ten może trwać dłużej, dlatego ważne jest monitorowanie czynności nerek przed podaniem kontrastu i po nim.

2. Środki barowe (używane głównie w radiografii przewodu pokarmowego):

• Eliminacja – nie są wchłaniane przez organizm i przechodzą przez przewód pokarmowy.
• Czas – wydalane w ciągu kilku dni z kałem; białe lub jasne stolce do momentu całkowitego wydalenia kontrastu.
• Czynniki wpływające – u Pacjentów z zaparciami lub innymi problemami przewodu pokarmowego proces ten może trwać dłużej. Zaleca się picie dużej ilości wody i, jeśli to konieczne, stosowanie środków przeczyszczających.

3. Środki gadolinowe (używane w rezonansie magnetycznym):

• Eliminacja – wydalane głównie przez nerki.
• Czas – u zdrowych osób z prawidłową funkcją nerek większość gadolinu jest wydalana w ciągu 24 godzin.
• Czynniki wpływające – u Pacjentów z zaburzeniami czynności nerek eliminacja może trwać dłużej. Istnieje też ryzyko rzadkiego, ale poważnego powikłania zwanego nefrogennym włóknieniem ukłądowym u Pacjentów z ciężką niewydolnością nerek.

4. Środki gazowe (używane w niektórych badaniach ultrasonograficznych i endoskopowych):

• Eliminacja – wchłaniane przez organizm i wydalane przez płuca.
• Czas – środki gazowe są szybko eliminowane, zwykle w ciągu kilku minut lub kilku godzin.
• Czynniki wpływające na czas eliminacji:
• funkcja nerek,
• stan nawodnienia – picie dużej ilości wody po badaniu może przyspieszyć eliminację środka kontrastowego,
• ogólny stan zdrowia,
• wiek – u starszych Pacjentów procesy eliminacyjne mogą być wolniejsze.

Zalecenia po podaniu środka kontrastowego

Po podaniu środka kontrastowego należy pić dużo wody. Pomaga to przyspieszyć proces eliminacji środka kontrastowego przez nerki. U Pacjentów z chorobami nerek lub innymi schorzeniami lekarz może zalecić dodatkowe badania krwi, aby monitorować funkcję nerek po podaniu kontrastu. W zależności od zaleceń lekarza, niektóre leki mogą być ograniczone przed podaniem środka kontrastowego i po nim.

Kiedy nie można podać kontrastu?

U niektórych Pacjentów mogą wystąpić reakcje alergiczne na środki kontrastowe, szczególnie jodowe. Przed badaniem przeprowadza się wywiad alergologiczny, aby temu zapobiec. Środki kontrastowe mogą obciążać nerki, dlatego u Pacjentów z chorobami nerek konieczne są szczegółowe badania i ostrożność. Stosowanie niektórych środków kontrastowych w ciąży wymaga ostrożności i jest zależne od oceny ryzyka i korzyści.