Czym jest mgła mózgowa? Jakie są inne neurologiczne objawy po COVID-19?

Pojęcie mgły mózgowej często pojawia się na łamach prasy i w innych mediach w kontekście koronawirusa. Doświadczają jej zarówno młodzi, jak i starsi ozdrowieńcy. Warto jednak pamiętać, że nie jest to termin medyczny, a jedynie określenie, które opisuje konkretne zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego.

Czym jest mgła mózgowa?

Mgła mózgowa (brain fog) to potoczny termin wykorzystywany do opisania szeregu objawów neurologicznych po przejściu zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Nie jest to osobna jednostka chorobowa. Określenia tego używa się w kontekście innych schorzeń, w tym boreliozy, nerwicy, choroby Hashimoto, a także celiakii. Bardzo często mgle mózgowej towarzyszy również zespół chronicznego zmęczenia (ang. chronic fatigue syndrome, CFS), który może utrzymywać się dłużej niż pół roku. Pacjenci skarżą się wówczas na objawy neurologiczne, w tym na silne zmęczenie fizyczne, a także łagodne zaburzenia funkcji kognitywnych (np. zapominanie pojedynczych słów, problemy z koncentracją). Objawy utrzymujące się ponad 3–4 tygodnie po zakażeniu wirusem SARS-Cov-2 tworzą tzw. long COVID.

Dokładne przyczyny powstawania mgły mózgowej nie zostały do końca poznane. Najbardziej prawdopodobne jest jednak to, że za jej rozwój odpowiada reakcja zapalna spowodowana upośledzeniem układu odpornościowego (tzw. burza cytokinowa), a ściślej mówiąc jego nadmierną aktywnością. W normalnych warunkach organizm z powodzeniem radzi sobie z nadmiarem cytokin, jednak na skutek upośledzenia fizjologicznych mechanizmów komórkowych białka te atakują delikatną tkankę nerwową.

Objawy mgły mózgowej po COVID-19

Dotychczas opisanymi objawami mgły mózgowej są m.in.:

• obniżenie koncentracji,
• przewlekłe zmęczenie,
• bóle głowy i migrena,
• problemy z pamięcią krótkotrwałą,
• zniechęcenie i brak motywacji.

Innymi stanami, które mogą dodatkowo zaostrzać symptomy mgły mózgowej, są np. odwodnienie organizmu, mała ilość snu, brak aktywności fizycznej, stres i niezdrowa dieta.

Badania naukowe wykazały, że na rozwinięcie się mgły mózgowej najbardziej narażeni są pacjenci cierpiący na schorzenia o podłożu neurologicznym (np. na chorobę Alzheimera) oraz po udarach mózgu i mechanicznych urazach układu nerwowego. Mgła mózgowa nie jest wskazaniem do wykonania badań diagnostyki obrazowej. Należy jednak pamiętać, że pacjent, który przeszedł COVID-19, mający objawy udaru mózgu, takie jak: utrata mowy lub niewyraźna mowa, drętwienie twarzy, ręki lub nogi po jednej stronie ciała, niedowidzenie lub utrata wzroku, zawroty głowy, drżenie ciała, powinien niezwłocznie wezwać pomoc medyczną. Udar niedokrwienny lub wtórnie ukrwotoczniony, podobnie jak zakrzepica zatok żylnych, są jednymi z występujących powikłań po przebytym zakażeniu koronawirusem. W przypadku ich wystąpienia zalecane jest wykonanie rezonansu magnetycznego głowy.

“Pacjent z podejrzeniem udaru powinien niezwłocznie trafić do Szpitalnego Oddziału Udarowego. W trybie pilnym powinien zostać poddany diagnostyce obrazowej, np. rezonansowi magnetycznemu . Diagnostyka obrazowa skraca czas do właściwej terapii. “Czas to mózg” , który mamy szansę uratować” – podkreśla dr n. med. Rafał Motyl, neurolog, radiolog, Kierownik Medyczny Centrum Diagnostycznego LUX MED Diagnostyka przy ul. 1 Sierpnia 8, w Warszawie.

Leczenie mgły mózgowej

Jak dotąd nie opracowano skutecznego leczenia mgły mózgowej. Nie ma zatem żadnej farmakologicznej metody na pozbycie się uciążliwych objawów. Uważa się jednak, że powrót do zdrowia przyspieszają m.in.:

• wypoczynek,
• nawodnienie (minimum 2 litry wody dziennie),
• dieta bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe,
• odpowiednia ilość snu,
• aktywność fizyczna.

 Należy pamiętać, że efekt tzw. mgły mózgowej jest stanem przemijającym. Nie da się jednak ukryć, że powoduje on długofalowe konsekwencje zdrowotne i obniża komfort życia. Czas jego trwania uzależniony jest od wielu czynników, w tym od stanu organizmu i obecności chorób towarzyszących. Ze względu na to, że objawy mgły mózgowej negatywnie wpływają na psychikę człowieka, konieczna może być pomoc terapeuty lub psychiatry. W skrajnych przypadkach może dojść do rozwoju poważnych zaburzeń, w tym depresji, zespołu stresu pourazowego oraz stanów lękowych.

W specjalistycznych klinikach organizuje się turnusy rehabilitacyjne dla ozdrowieńców, podczas których fizjoterapeuci pomagają pacjentom powrócić do sprawności fizycznej, jeśli doszło do porażenia nerwów zaopatrujących mięśnie szkieletowe.

Zobacz także: Diagnostyka onkologiczna w dobie epidemii koronawirusa

Jakie są inne neurologiczne objawy po przejściu COVID-19?

Objawy o podłożu neurologicznym, po przejściu COVID-19, występują stosunkowo często. Zgodnie ze statystykami aż ⅓ pacjentów zakażonych wirusem SARS-CoV-2 doświadcza dysfunkcji ze strony ośrodkowego układu nerwowego, w tym udarów mózgu, zawrotów głowy, zaburzeń koordynacji ruchowej i świadomości. Ponieważ wirus infekuje również nerwy, w tym smakowy i węchowy, może dojść do długotrwałego upośledzenia czucia smaków i zapachów, a w rzadkich przypadkach nawet problemów z widzeniem. Stosunkowo często pojawiają się również bóle neuropatyczne, wielomiejscowe.

Zobacz także: Kiedy wykonać rezonans magnetyczny głowy?

W literaturze naukowej nie brakuje doniesień o poważnych uszkodzeniach nerwów unerwiających mięśnie oddechowe. Neurolodzy podkreślają, że wystąpienie zespołu Guillaina-Barrégo może mieć związek z zakażeniem COVID-19, co wiąże się z osłabieniem mięśniowym spowodowanym uszkodzeniem nerwów obwodowych. Co więcej, wirus atakuje również nerw błędny, który jest najdłuższym nerwem czaszkowym człowieka, a jego odgałęzienia sięgają do płuc, serca, wątroby, nerek, śledziony i wielu innych ważnych organów. Tym samym bardzo trudno jest prognozować, jak zakażenie koronawirusem wpłynie na ozdrowieńców w dłuższej perspektywie czasowej. Trwają bowiem badania nad tym, czy wirus może pozostawać w organizmie człowieka w fazie uśpienia (podobnie jak wirus ludzkiej opryszczki) i w ten sposób wpływać na indukcję późnych objawów.