Co to jest omdlenie? Jakie są przyczyny i sposoby leczenia tej dolegliwości?

Omdlenie to dość niepokojąca przypadłość. Warto wiedzieć, w jaki sposób udzielić pierwszej pomocy osobie, która utraciła przytomność. Dobrze jest też znać objawy zwiastujące omdlenie. Dowiedz się więcej na temat tej stosunkowo częstej dolegliwości.

Czym jest omdlenie?

Omdlenie definiowane jest jako przejściowa utrata świadomości. Powstaje na skutek chwilowego przerwania dopływu krwi do mózgu lub spadku ilości tlenu dostarczanego do mózgu. Typowy dla omdlenia jest jego gwałtowny początek, krótki czas trwania i samoistne całkowite ustąpienie (pełny powrót świadomości następuje zwykle w ciągu kilku minut). Zazwyczaj ma łagodny charakter, choć istnieje ryzyko poważnego urazu związanego z upadkiem podczas utraty przytomności.

Warto też wspomnieć o tzw. stanie przedomdleniowym. Charakteryzuje się on niepełną utratą przytomności, obniżeniem napięcia mięśniowego i zachowaniem kontaktu słowno-logicznego. Obie przypadłości są natomiast krótkotrwałe i samoistnie ustępują. Omdlenie różni się też od zasłabnięcia, które określa się jako chwilowe osłabienie organizmu. Omdlenie stanowi konsekwencję jego postępujących objawów.

Jakie są rodzaje omdlenia?

Wyróżnia się następujące rodzaje omdleń:

odruchowe – jest zależne od mechanizmów odruchowych. Wymienia się tutaj:

• omdlenie wazowagalne (ortostatyczne i emocjonalne – spowodowane przez strach, ból, fobie),
• omdlenie sytuacyjne, np. podczas oddawania moczu, kichania, po wysiłku fizycznym czy grze na instrumentach dętych bądź przez stymulację żołądkowo-jelitową (przełykanie, defekację),
• zespół zatoki szyjnej – wywołany przypadkowym uciskiem mechanicznym na zatokę tętnicy szyjnej,
• postacie nieklasyczne;

związane z niedociśnieniem ortostatycznym:

• omdlenia polekowe – najczęstsza przyczyna niedociśnienia ortostatycznego. Mogą do nich doprowadzić m.in. leki rozszerzające naczynia, diuretyki i leki przeciwdepresyjne,
• zmniejszenie krążącej objętości krwi – wywołane przez m.in. wymioty, biegunki, krwotoki,
• pierwotna niedomoga autonomiczna, czyli niewydolność układu autonomicznego – wywołana przez m.in. chorobę Parkinsona, zespół Shy’a-Dragera, otępienie z ciałami Lewy’ego,
• wtórna niedomoga autonomiczna – występuje m.in. w mocznicy, cukrzycy, uszkodzeniach rdzenia kręgowego;

sercowo-naczyniowe (nazywane też kardiogennym):

• zaburzenia rytmu pracy serca – tachykardia, bradykardia,
• choroba serca lub naczyń krwionośnych, np. nadciśnienie płucne, rozwarstwienie aorty

Jak widać, istnieje mnóstwo potencjalnych przyczyn omdlenia, które mają bardzo różnorodny charakter.

Zobacz także: Zawroty głowy – co je powoduje i w jaki sposób je leczyć?

Jakie są objawy omdlenia?

Objawy zwiastujące omdlenie to przede wszystkim ból i zawroty głowy, ogólne osłabienie, zaburzenia widzenia i słuchu, pocenie się oraz nudności. Do upadku dochodzi na skutek spadku napięcia mięśni. Typowym symptomem omdlenia jest brak reakcji na wołanie i potrząsanie. Choć po upadku dochodzi do szybkiego powrotu przytomności, omdlenia powinny zostać skonsultowane z lekarzem.

Jak postępować przy omdleniu?

Osobie, która straciła przytomność, powinna zostać udzielona pierwsza pomoc. Jak zachować się w takiej sytuacji? Po pierwsze należy się upewnić, czy przestrzeń, w której znajduje się poszkodowany, jest bezpieczna. Jeśli nie ma czynników zagrażających, można przystąpić do czynności. Trzeba sprawdzić, czy osoba omdlała oddycha. Można unieść jej nogi do góry i rozluźnić kołnierz – w ten sposób poprawi się dopływ krwi do mózgu. Kiedy dojdzie do odzyskania przytomności, wskazane jest pozostanie przez chwilę przy poszkodowanym – najlepiej, aby przez 10–15 minut znajdował się on w pozycji leżącej. Po tym czasie może powoli usiąść, a jeśli nie ma zawrotów głowy – nawet wstać. Natomiast gdy przez długi czas nie dochodzi do odzyskania świadomości, poszkodowanego należy ułożyć w bezpiecznej pozycji i wezwać pogotowie.

Zobacz także: Czym jest mgła mózgowa? Jakie są inne neurologiczne objawy po COVID-19?

Rezonans magnetyczny w diagnostyce omdleń

W rozpoznawaniu omdleń wykorzystuje się różne badania obrazowe, które mają pomóc ustalić ich przyczynę. Za najdokładniejsze z nich uznaje się rezonans magnetyczny, ponieważ umożliwia on ocenę funkcjonowania wszystkich struktur wewnątrz ciała człowieka, a przy tym jest nieinwazyjny. Rezonansem można zbadać każdy fragment ciała, jednak obszar działania aparatu wyznacza się stosownie do rodzaju posiadanego schorzenia. W przypadku omdleń są to głowa, klatka piersiowa lub jama brzuszna, ponieważ patologie właśnie w tych okolicach mogą być sprawcami dolegliwości.

Badanie rezonansem magnetycznym nie wymaga przygotowania. Większość obszarów można zbadać bez konieczności pozostawania na czczo, jednak należy pamiętać, że może zaistnieć potrzeba podania środka kontrastowego. Jeśli jest ona z góry założona, pacjent powinien powstrzymać się od jedzenia przez co najmniej 2 godziny przed badaniem. Bez ograniczeń może pić wodę niegazowaną. Podanie kontrastu wiąże się też z koniecznością posiadania aktualnego wyniku stężenia kreatyniny, ponieważ nerki są odpowiedzialne za wydalanie środka cieniującego z organizmu. Badanie oceny funkcji nerek można też wykonać odpłatnie w placówkach Lux Med Diagnostyka szybkim testem, pobierając krew z palca. Czas oczekiwania na wynik to kilka minut.

Warto wiedzieć, że osoby posiadające metalowe elementy w ciele nie mogą wykonać badania. Rezonans jest również niewskazany u ciężarnych będących w I trymestrze ciąży.

Zobacz także: Czy badania diagnostyczne TK i MR są bezpieczne?

Jak umówić wizytę

Badania NFZ

22 275 96 28

Formularz

Umów badanie w ramach abonamentu

Portal Pacjenta

Umów wizytę płatną

22 275 96 28

Kup online

Rozpoznawanie i leczenie omdleń

Najważniejszym elementem w diagnostyce omdleń jest dobrze zebrany wywiad. Lekarz musi uzyskać wiedzę: o sytuacji, w jakiej doszło do omdlenia, jak długo trwała utrata przytomności, czy miała miejsce pełna utraty świadomości, czy i jakie obawy występowały po omdleniu. Dodatkowo ważne są informacje na temat obciążenia chorobami, wcześniejszego występowania omdleń i schorzeń pojawiających się w rodzinie.

Kolejnym elementem diagnozy omdleń jest badanie przedmiotowe. Jego zadaniem jest wykluczenie przyczyn organicznych – szczególną uwagę zwraca się na układ nerwowy i na układ krążenia. W postawieniu rozpoznania korzysta się z licznych badań, a jednymi z częściej stosowanych są:

• podstawowe badania laboratoryjne – glukoza, morfologia, enzymy wątrobowe, elektrolity, badania toksykologiczne,
•  pomiar ciśnienia tętniczego tradycyjnym aparatem, a niekiedy również z użyciem Holtera-RR,
•  badanie EKG – pozwala przeprowadzić analizę rytmu serca,
•  holter-EKG – monitoruje rytm serca w dłuższym wymiarze czasu,
• test pochyleniowy – ocenia układ wegetatywny, stosowany celem odtworzenia omdlenia, podczas badania monitoruje się pracę serca i ciśnienie krwi,
• inne, np. echokardiografia, tomografia komputerowa głowy, próba wysiłkowa, EEG, badanie dna oka.

Leczenie w przypadku omdleń jest zależne od przyczyn ich powstania. Lekarz określa je po dokładnym rozpoznaniu. Niezależnie od nich wskazane jest stosowanie pewnych środków ostrożności – kiedy pojawiają się objawy zwiastunowe omdlenia, należy starać się uniknąć urazu przy utracie przytomności. Najlepiej usiąść lub położyć się. Wtedy głowa będzie znajdowała się jak najniżej i mózg zostanie lepiej dotleniony.