Choroby nerek – objawy i przyczyny. Na czym polega ich rozpoznanie i leczenie?

Nerki to jeden z najważniejszych narządów w ludzkim ciele. Ich zadaniem jest regulowanie poziomu płynów w organizmie czy oczyszczanie krwi z toksyn. Stąd też tak ważna jest wiedza na temat przyczyn i objawów zaburzeń ich funkcjonowania, aby możliwie szybko postawić rozpoznanie i rozpocząć leczenie. W przeciwnym razie może dojść do nieodwracalnych uszkodzeń nerek.

Nerki – co to za narządy?

 W organizmie człowieka znajdują się dwie nerki. Narządy te mają kształt fasoli i wielkość pięści. Umiejscowione są po obu stronach dolnej części kręgosłupa. Składają się z około 1 miliona nefronów (jednostek filtrujących). Wśród głównych funkcji nerek wymieniamy:

• funkcję homeostatyczną – utrzymywanie stałości środowiska wewnętrznego – równowagi kwasowo-zasadowej, należytego poziomu ciśnienia tętniczego krwi i elektrolitów,
• funkcję wydalniczą – usuwanie z organizmu toksyn, leków, produktów przemiany materii, nadmiaru wody,
• funkcję wewnątrzwydzielniczą – nerki uczestniczą w przemianie witaminy D oraz produkują erytropoetynę – hormon, który reguluje wytwarzanie w szpiku kostnym krwinek czerwonych.

Codziennie przez nerki przepływa średnio 1500 litrów krwi. Narząd ten oczyszcza krew około 300 razy dziennie.

Jakie są najczęstsze choroby nerek?

Najczęściej występującymi chorobami nerek są:

• zakażenie układu moczowego – obecność drobnoustrojów (zwykle bakterii) w drogach moczowych, które predysponuje do zapalenia nerek,
• kamica układu moczowego – w układzie moczowym pojawiają się nierozpuszczalne złogi, nazywane kamieniami,
• przewlekła choroba nerek – uszkodzenie nerek, które utrzymuje się dłużej niż 3 miesiące.

Należy też wspomnieć w tym miejscu o ostrej chorobie nerek. To nagłe upośledzenie czynności nerek, które charakteryzuje się wzrostem stężenia kreatyniny we krwi i zmniejszeniem objętości wydalanego moczu poniżej 500 ml na dobę. W przypadku nerek możliwe są też wady wrodzone, jak całkowity brak nerki, nieprawidłowe jej ukształtowanie, dodatkowa nerka (tzw. trzecia nerka). Poza tym wymienia się choroby autoimmunologiczne, przykładowo toczniowe zapalenie nerek. Zazwyczaj dotyczy ono kłębuszków nerkowych, choć może zajmować cewki nerkowe i tkankę miąższową nerek. Rozwija się w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego. Nerek mogą dotyczyć również zmiany nowotworowe.

Jak umówić wizytę

Badania NFZ

22 275 96 28

Formularz

Umów badanie w ramach abonamentu

Portal Pacjenta

Umów wizytę płatną

22 275 96 28

Kup online

Jakie są przyczyny chorób nerek?

Zaburzenia pracy nerek mają różne przyczyny. W przypadku ostrej niewydolności nerek będzie to zmniejszenie przepływu krwi przez nerki, np. w wyniku wstrząsu, krwotoku, odwodnienia (biegunki, wymiotów, oparzenia), uszkodzenie miąższu nerek (np. w wyniku przedłużającego się niedokrwienia nerek), utrudnienie odpływu moczu z nerek (np. w wyniku zablokowania przez kamień moczowy, wskutek ucisku na drogi moczowe).

W przypadku zakażeń układu moczowego czynnikiem sprawczym są w większości przypadków infekcje bakteryjne, w tym zwłaszcza (80–90%) pałeczką okrężnicy (Escherichia coli), rzadziej wywołane przez inne bakterie i patogeny. Z kolei przyczyną kamicy układu moczowego jest przesycenie moczu substancjami i związkami chemicznymi tworzącymi kamienie, dieta bogata w białko zwierzęce, spożywanie małej ilości płynów.

Wśród czynników ryzyka chorób nerek wymienia się m.in.: nadmierną masę ciała, nadciśnienie tętnicze (nefropatię nadciśnieniową), cukrzycę (nefropatię cukrzycową), niewydolność serca, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, miażdżycę, ekspozycję na metale ciężkie, związki nefrotoksyczne, np. leki, wrodzone lub nabyte wady układu moczowego.

Choroby nerek – objawy

Charakterystyczne objawy chorych nerek stanowią:

• zmiany w wyglądzie moczu – obecność krwi, pienienie się moczu, zmiana jego koloru na bardzo ciemny lub jasny, nieprzyjemna woń czy zmętnienie,
• zmiany w oddawaniu moczu – częste oddawanie moczu w nocy, bardzo duża lub znacznie ograniczona ilość oddawanego moczu bez względu na ilość przyjętych płynów,
• nadciśnienie tętnicze krwi,
• obrzęki (szczególnie nasilone z rana).

Chorobom nerek mogą towarzyszyć też mało charakterystyczne objawy, jak: nudności, wymioty, spadek apetytu, osłabienie, szybkie męczenie się, trudności z koncentracją. Dość zaskakujące dla niektórych objawy chorób nerek to: łatwe powstawanie siniaków, bezsenność lub nadmierna senność, suchość skóry, ból zlokalizowany w dole pleców (podobny do bólu kręgosłupa), ból głowy, zaburzenia smaku, spadek odporności, duszność, skurcze mięśni, mrowienie w palcach rąk i nóg.

Zobacz także: Jak wykryć guz nadnerczy? Objawy i leczenie

Jak można rozpoznać chorobę nerek? Diagnostyka

Diagnostyka chorób nerek oprócz badania podmiotowego – wywiadu i przedmiotowego, opiera się na rozmaitych badaniach. Ważną rolę odgrywają badania laboratoryjne, wśród nich badanie ogólne moczu, które umożliwia ilościową i jakościową ocenę elementów morfotycznych (m.in. leukocytów, erytrocytów), ocenia stężenie związków wydalanych przez nerki, uwzględnia cechy fizyczne moczu (m.in. barwę, pH, przejrzystość).

Podstawowym badaniem diagnostycznym pozwalającym na ocenę czynności wydalniczej nerek jest wskaźnik przesączania kłębuszkowego GFR. Jest on wyliczany zazwyczaj na podstawie stężenia kreatyniny w zależności od wieku i płci. Rzadziej określa się go na podstawie klirensu kreatyniny – oznaczeniu jej stężenia w surowicy oraz w moczu z dobowej zbiórki.

Parametrami przydatnymi w diagnostyce chorób nerek są m.in.:

• stężenie sodu, potasu, fosforu nieorganicznego i wapnia – służy ocenie czynności nerek i wykrywaniu powikłań przewlekłej choroby nerek,
• poziom kwasu moczowego – pomocny przy ocenie funkcji wydalniczej nerek, diagnostyce dny moczanowej, różnicowaniu przyczyn kamicy moczowej,
• morfologia krwi – wykrywa niedokrwistość – powikłanie przewlekłej choroby nerek,
• wskaźnik ACR – albumina/kreatynina w moczu oraz albumina w dobowej zbiórce moczu (DZM) – pozwalają na wczesne wykrycie uszkodzenia bariery filtracyjnej nerek.

Zobacz także: Kamienie nerkowe – jak bolą i jak je zdiagnozować?

Jak umówić wizytę

Badania NFZ

22 275 96 28

Formularz

Umów badanie w ramach abonamentu

Portal Pacjenta

Umów wizytę płatną

22 275 96 28

Kup online

Badania obrazowe w diagnostyce chorób nerek

Uzupełnieniem badań laboratoryjnych są badania obrazowe. Jednym z nich jest USG, które obrazuje morfologię i wielkość nerek oraz zmiany, np. guzy, torbiele, kamienie, ujawnia zaburzenia odpływu moczu. USG jest bardzo czułą metodą – potrafi zobrazować nawet niewielkie masy. Poza tym zapewnia różnicowanie mas litych z torbielowatymi.

W przypadku torbieli krwotocznych USG może nie dać dokładnego różnicowania charakteru zmian – łagodne czy złośliwe. W razie potrzeb uzupełniane jest ono przez badanie oceniające przepływ w naczyniach nerkowych, czyli USG z funkcją Dopplera. Badanie USG jest również konieczne podczas biopsji czy przy zakładaniu przetoki moczowej. Badaniem obrazowym wykonywanym w ramach dokładniejszej charakterystyki masy w nerce jest tomografia komputerowa bez lub z kontrastem.

Poza masami w nerkach stwierdzaną przypadłością mogą być zmiany w naczyniach nerkowych, prowadzące do niewydolności narządu. Do ich rozpoznania używa się z takich badań, jak m.in.:

• Angio-MR – uważa się je za najlepszą metodą nieinwazyjnego obrazowania tętnic nerkowych i ich odgałęzień. Korzystania ze środków kontrastowych powinno się unikać w przypadku osób hemodializowanych, o współczynniku filtracji kłębuszkowej mniejszym niż 30 ml/min.,
• Angio-TK – badanie alternatywne dla Angio-MR. Jest w stanie wykryć zwapniałe blaszki miażdżycowe. U osób ze współczynnikiem filtracji kłębuszkowej poniżej 60 ml/min trzeba zachować szczególną ostrożność przy korzystaniu z jodowych środków kontrastowych,
• Angiografia dotętnicza (DSA) – używana do oceny zwężeń w przypadku planowania zabiegu chirurgicznego. Pomiar ciśnienia w miejscu zwężenia tętnicy nerkowej stanowi podstawę dla oceny funkcjonalnej istotności zwężenia,
• Renografia po podaniu Captoprilu – jedna z metod funkcjonalnej oceny zwężenia tętnicy nerkowej i skuteczności rewaskularyzacji przy nadciśnieniu nerkopochodnym.
   

Poza wymienionymi wyżej przypadłościami, nierzadkim schorzeniem nerek jest kamica nerkowa. Do jej oceny używa się przede wszystkim USG jamy brzusznej oraz niskodawkowej tomografii komputerowej. Jeśli konieczna będzie nefrolitotomia przezskórna (leczenie z wyboru w przypadku dużych kamieni nerkowych) to w planowaniu dostępu do nerki zazwyczaj korzysta się z urografii TK lub dożylnej.

Zobacz także: Tomografia komputerowa a rezonans magnetyczny

Jak wyleczyć nerki?

Leczenie zależy od przyczyny chorób nerek, możliwe jest na przykład pozbycie się przeszkody utrudniającej odpływ moczu. W przypadku zaawansowanej choroby konieczne okazuje się niekiedy leczenie nerkozastępcze, a nawet przeszczepienie nerki. Elementem leczenia, ale i profilaktyki chorób nerek jest kontrola wysokiego ciśnienia krwi i poziomu cukru we krwi. Ważną rolę odgrywa zdrowa dieta, a w przypadku osób z nadwagą i otyłością – redukcja masy ciała. Poza tym istotne jest podejmowanie aktywności fizycznej, rzucenie palenia, ograniczenie spożycia soli i alkoholu.