Bezpieczeństwo badań diagnostycznych

Tomografia komputerowa: czy może być niebezpieczna?

Ryzyko związane z promieniowaniem

Tomografia komputerowa jest badaniem obrazowym i w jej trakcie wykonywane są zdjęcia przekrojowe danego obszaru ciała. Ma długą listę zalet i pomaga zarówno w diagnostyce chorób przewlekłych, jak i stanach nagłych, na przykład gdy doszło do urazu. Niestety wiąże się z pewnym ryzykiem. Wynika ono przede wszystkim z wykorzystania promieni rentgenowskich, które mogą uszkadzać DNA, co wiąże się z większym ryzykiem nowo-tworów.(1,2) Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że:

• lekarze kierują na tomografię tylko wtedy, gdy bezpieczniejsze badania nie są wystar-czające, aby postawić diagnozę,
• w trakcie badań używa się minimalnej dawki promieniowania koniecznej do uzyskania wysokiej jakości zdjęć (niemniej jest to dawka wyższa niż w trakcie klasycznego prze-świetlenia),
• badanie zwiększa ryzyko rozwoju choroby nowotworowej w stosunkowo niewielkim stopniu – trzeba wziąć pod uwagę, że na rozwój nowotworów wpływa zwykle więcej niż jeden czynnik, w tym geny i środowisko,
• korzyści dla zdrowia, wynikające z diagnostyki, przewyższają ewentualne ryzyko.(1,2)

Najwyższe zagrożenie związanie z TK dotyczy dzieci oraz kobiet ciężarnych. Kobietom w ciąży badanie wykonuje się wyłącznie ze wskazań życiowych. Zawsze należy poinformować o ciąży lekarza!(1)

Ryzyko związane ze środkiem cieniującym

Drugie potencjalne niebezpieczeństwo związane z tomografią dotyczy środka kontrastowego. W TK stosowane są jodowe preparaty cieniujące, które mogą spowodować reakcję uczuleniową. W większości przypadków reakcje te mają jednak łagodny przebieg. Nie-mniej zdarzają się reakcje o bardzo poważnym przebiegu i z tego powodu przed badaniem lekarz musi wiedzieć, czy pacjent ma jakiekolwiek uczulenia (szczególnie jeśli w przeszłości wystąpiły negatywne reakcje na kontrast).(2,3)

Oprócz tego należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach oraz schorzeniach, zwłaszcza:

• chorobach tarczycy,
• chorobach nerek,
• astmie,
• chorobach serca,
• cukrzycy.(2)

Na podstawie dokładnych informacji o stanie zdrowia pacjenta lekarz może zdecydować, czy badanie będzie bezpieczne.

Zobacz także: Rezonans magnetyczny – czym jest i jak przygotować się do badania?

Rezonans magnetyczny: kiedy może być szkodliwy?

Ryzyko związane z polem magnetycznym

Rezonans magnetyczny cieszy się opinią badania bezpieczniejszego niż tomografia, gdyż w trakcie procedury nie jest wykorzystywane promieniowanie X. Zamiast tego stoso-wane jest pole magnetyczne, które nie wchodzi w istotne interakcje z organizmem i ma potwierdzone bezpieczeństwo. Dlaczego więc nie każdy może być poddany temu bada-niu? Otóż przeciwwskazaniem są w tym przypadku metalowe elementy obecne w ciele, gdyż silne pole magnetyczne może je poruszyć/ zaburzyć ich pracę.(4) Ryzykowne są więc:

• stenty,
• klipsy naczyniowe,
• kardiowerter-defibrylator,
• stymulatory (serca, neurostymulatory),
• implanty,
• stabilizacje ortopedyczne,
• pompa insulinowa,
• aparat ortodontyczny.

W takich przypadkach lekarzowi należy przedstawić pełną dokumentację dotyczącą da-nego elementu/ urządzenia. Zwłaszcza istotny jest materiał, z którego go wykonano, gdyż nie zawsze musi zawierać metalowe części. Oprócz tego przed badaniem należy zdjąć biżuterię (zwłaszcza kolczyki).

Trzeba również wiedzieć, że rezonansu nie wykonuje się kobietom w pierwszym tryme-strze ciąży.

Zobacz także: Badania po 40 roku życia – jakie i kiedy warto wykonać?

Ryzyko związane z klaustrofobią

Rezonans magnetyczny to badanie, które trwa dosyć długo, nawet do godziny, a ponadto wymaga zamknięcia w ciasnym tunelu. Wprawdzie pacjent przez cały czas ma kontakt z personelem medycznym, jednak dla osoby z klaustrofobią procedura może być niemożli-wa do przeprowadzenia. Należy więc powiedzieć o niej lekarzowi kierującemu.

Ryzyko związane z kontrastem

Rezonans magnetyczny jest bezpieczniejszy od tomografii również pod względem stoso-wanego środka cieniującego. Używane w tym przypadku preparaty zawierające gadolin rzadziej wywołują alergię. Wciąż jednak istnieje takie ryzyko, dlatego nadwrażliwość na środki gadolinowe jest przeciwwskazaniem do ich podania.(4) Lekarz powinien wiedzieć o wszystkich alergiach, jakie występują u pacjenta. Innym przeciwwskazaniem do poda-nia kontrastu jest choroba nerek.

Powyższe badania obrazowe, podobnie jak wiele innych procedur medycznych, nie są pozbawione ryzyka, dlatego lekarze kierują na nie tylko wtedy, gdy to konieczne.